چکیده مقاله مالک بن انس

مالک بن انس؛ معروف به امام مالک، از فقهای چهارگانه اهل‌سنت و بنیان‌گذار فقه مالکی است. وی در سال ۹۳ یا 95 قمری در روستایی به نام «ذُو المَروَه» – در شمال مدینه – متولد شد و در زمان هارون الرشید و در ماه ربیع الاول، در حالی که هشتاد و چهار یا 90 سال داشت، در سال ۱۷۹ قمری در همان شهر وفات یافت.

وی غیر از این‌که برای انجام فریضه حج به مکه مشرف شد، در تمام دوران زندگی خود از مدینه خارج نشد. او در مدینه از حضور اساتید و مشایخ حدیثی ناموری كه جزو بزرگان تابعان بودند، بهره‌جست و مدتی نیز از محضر امام صادق (علیه السلام) استفاده کرد.

مالک در نیمه اخیر قرن دوم قمری، فقیه مشهور مدینه بود و در زمان هارون؛ خلیفه عباسی از مهم‌ترین فقیهان جهان اسلام گردید و اعتبار مکتبش به اوج رسید.

مالک شاگردان فراوانی داشت که محمد بن ادریس شافعی از فقهای چهارگانه اهل‌سنت از جمله آنها بود. شافعی، مالک را حجت خداوند بر بندگان معرفی کرده است.

وی بخشى از عمرش را در دولت اموى و بخشى از آن را در دولت عباسى گذراند که با اتخاذ آرا و حمایت از برخی از قیام‌ها، گاهی مورد بی‌مهری دستگاه خلافت قرار گرفت، اما با گذشت زمان، منصور؛ خلیفه عباسی ارتباط خود با مالک را بهتر کرد و مالک در دربار حاکمان عباسی صاحب مقام و منزلت گردید. در سال 163 قمری، مالک به مكه رفت و حج به جاى آورد و در منى با ابو جعفر (منصور دوانیقی) ملاقات نمود.

مالک بن انس، بیشتر به قرآن و حدیث عمل می‌کرد و اگر جایى حدیث نبود و یا از نظر او مورد اعتماد نبود، به سیره صحابه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) عمل می‌کرد و در صورتی‌که سیره صحابه وجود نداشت، به سیره تابعین اعتماد می‌نمود. او برجسته‌ترین نماینده فقه حدیث‌گرای مدینه بود. مالک اصرار بسیاری بر سنت داشت و معتقد بود سنت، بهترین بخش دین است. وی در اعتقادات نیز پیرو حدیث و ظواهر آن بود.

مالک آثار برجسته‌ای در میان اهل سنت دارد که مهم‌ترین و برجسته‌ترین آنها، تألیف کتاب فقهی به نام «الموطأ» می‌باشد. مالک كتاب موطّا را در پاسخ به درخواست منصور عباسی نگاشت. او در این کتاب، از حضرت علی (علیه السلام) و ابن عباس هیچ روایتی نقل نکرده است، به گونه‌ای که این امر، حتی تعجب هارون‌الرشید خلیفه عباسی را که از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) بود، نیز برانگیخت. برخی از اندیشمندان او را جزو دشمنان امام علی و اهل بیت (علیهم السلام) به‌شمار می‌آورند.

مالک در ابواب مختلف فقهی و غیر فقهی؛ مانند عدالت صحابه و پاک بودن سگ و خوک، دیدگاهای خاصی دارد.