چکیده مقاله شافعیه

به پیروان ابو عبداللّه محمد بن ادریس؛ از امامان چهارگانه اهل سنت، شافعیه گفته‌می‌شود. این مذهب پس از حنفیه، بزرگ‌ترین مذهب اهل سنت است. امروزه بیشتر پیروان فقه شافعی، در اصول اعتقادی خود، از کلام اشعری پیروی می‌کنند.

مذهب شافعیه از زمان مؤسس آن، نضج یافته و رو به رشد بود، اما در طول زمان پس از وی، به دلیل سیاست‌های متفاوت پادشاهان، فراز و فرودهایی داشته ‌است، گاهی شیوع داشته و به مذهب رسمی حکومت‌های وقت تبدیل شده و گاهی نیز مورد تعقیب حکومت‌های وقت قرار گرفته ‌است.

مؤسس این مذهب در فهم اصول و عقاید، پا را فراتر از ظواهر قرآن و احادیث برنمی‌داشت و خود را در این مسائل، ملزم به تبعیت از صحابه و تابعین می‌دانست. او عمربن‌عبدالعزیز را در کنار چهار خلیفه نخست، به عنوان خلفای راشدین می‌شناخت.

شافعی نسبت به علی (علیه السلام (محبت بسیار زیادی داشت و معاویة بن ابی سفیان و خوارج را باغی دانسته و در نزاع‌های علی (علیه السلام) با مخالفانش، همواره حق را با علی (علیه السلام) می‌دانست . محبت زیاد شافعی به علی (علیه السلام)؛ موجب شده تا حکومت‌ها و بسیاری از راویان؛ مثل یحیی بن معین، بارها وی را به تشیع متهم کنند».

قول شافعى‏ها در برخی از موارد از همه اقوال به قول فقهاى شیعه نزدیک‏تر است.

اصول و ادله استنباط در فقه شافعی به ترتیب اولویت عبارتند از: نص یا همان قرآن و سنت، اجماع، قول صحابی، و قیاس.

برخی از محققان معاصر، شافعیه را به دو بخش قدیم و جدید تقسیم کرده‌اند.

بانیان و نظریه‌پردازان مذهب شافعی، تحت تأثیر آموزه‌های قرآن کریم و سنت شریف نبوی، وسعت نظر شخص امام شافعی و بنیادهای مکتب اعتدال‌گرای اشعری، به نحو درخور تحسینی روادار (اهل مدارا) بوده‌اند و از موضع اقتدار علمی و موقعیت ممتاز اجتماعی، آگاهانه و صادقانه به ائمه و اتباع سایر مذاهب احترام می‌گذاشته‌اند و مبانی اجتهادی و فتاوای فقهی آنان را محتمل الصواب می‌شمرده‌اند.

برخی از علمای تأثیرگذار شافعیه عبارتند از: ابو المعالی (إمام الحرمین)، سمعانى منسوب به سمعان، حجة الإِسلام ابو حامد محمد غزالی، محمد بن حسن بن فورک انصاری اصفهانی، مازنی، احمد بن اسحاق بن ایوب نیشابوری.

برخی از کتاب‌هایی که برای شناساندن شافعیه نوشته شده عبارتند از: «طبقات الفقهاء» از اسحاق شیرازی، «طبقات الشافعیة الكبرى»، از جمال الدین عبدالرحیم بن الحسن اسنوی و طبقات الشافعیة: از قاضی تقی‌الدین أبی بكر بن أحمد معروف به ابن قاضی شهبة اسدی.