شافعی و سفرهای علمی

شافعی به منظور تکمیل دروس خود و کسب مقامات بالاتری در فقه و اجتهاد به شهرهای مختلفی سفر نمود. «ابو عبدالله محمد بن ادريس»، در مكه نشو و نما يافته و در آن‌جا و مدينه به دریافت كمال پرداخته‌است. پس از آن، دوبار به بغداد مسافرت كرده و در هربار به نقل احاديث اشتغال‏ ورزيده‌است و از آن‌جا به مصر كوچ كرده و تا هنگام مرگ در آن سرزمين به‌سر برده است.[1]

توضیح این‌که: وی ابتدا به مدینه رفت و در نزد مالک بن انس (پیشوای مذهب مالکی) به کسب دانش پرداخت،[2] شافعی کمتر از یک سال در مدینه ماند، سپس در سال 172 قمری به کوفه رفت. مدت یک سال نیز در آن‌جا به فراگیری دانش اشتغال داشت. سپس از آن‌جا به شمال عراق و شام رفت و مجدداً در پایان سال 174 قمری به مدینه بازگشت.[3] مدت پنج سال دیگر از محضر امام مالک، اساتید دیگری؛ چون ابراهیم بن سعد انصاری، عبدالعزیز بن محمد و… دانش فراوانی به‌دست آورد.[4]

شافعی در سال 189 قمری در حالی که 39 سال داشت و به درجه اجتهاد مطلق رسیده بود، به مکه رهسپار شد و به تدریس فقه، تفسیر و حدیث پرداخت.[5] وی تا سال 195 قمری در مسجدالحرام به تربیت شاگردانی پرداخت،[6] سال 195 به بغداد رفت و در این شهر به تدریس پرداخت. با آشفتگی اوضاع در این شهر، مجدداً در سال 197 به مکه رهسپار شد، اما در سال 198 قمری پس از آرام شدن اوضاع بغداد، باز به این شهر رفت و در مسجد جامع غربی بغداد حلقه‌های درس فقه و تفسیر خویش را دایر کرد.[7] سپس در سال 199 قمری به مصر رفت و تا زمان وفاتش در مصر اقامت داشت.[8]

[1]. فيروزآبادى، سید مرتضی، فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ترجمه: ساعدى خراسانى، محمد باقر، ج ‏4، ص 374 و 375.

[2]. ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، ترجمه: آیتی، عبدالمحمد، ج 6، ص 491.

[3]. احمدیان، عبدالله، امام شافعی، ص 50 – 56.

[4]. همان، ص 56، شهید مطهری (ره) قائل است «فقهای بزرگ اهل سنت یا از شاگردان ائمه (علیهم السلام) بوده‌اند و یا از شاگردان شاگردان ائمه (علیهم السلام)، شافعی و احمد حنبل از شاگردان شاگردان امام صادق (علیه السلام) هستند. روحانی، سید سعید؛ تاریخ اسلام در آثار شهید مطهری، ج 2، ص 211.

[5]. همان، ص 95.

[6]. همان، ص 106 و 107.

[7]. ابن ‌کثیر، اسماعیل بن عمر، طبقات الشافعیة، مصحح: عبدالحفیظ منصور، ج 10، ص 251 و 252.

[8]. همان؛ سایت دانشنامه پژوهه.