ادوار تاریخی مالکیه

مالکیان؛ پیروان مذهب مالکیه، یکی از چهار فرقه اصحاب اهل سنت هستند. مذهب مالکی در سرزمین‌های مختلفی انتشار داشته‌است، از زمره این مناطق، سرزمین حجاز بود که این مذهب در آن‌جا نشو و نما گرفته و انتظام یافت، لکن بعدها و به مرور ایام و در دوره‌های مختلف این مذهب رونق خود را در حجاز از دست داد، چنان‌که می‌گویند: در یک دوره طولانی این مذهب در مدینه خاموش بود، تا این‌که در سال 793 قمری، که ابن فرحون[1] قضاوت این شهر را برعهده گرفت.

مالکیه در مصر، مذهب غالب بود تا آن‌که مذهب شافعی در این کشور رونق یافت و تا امروز نیز این دو مذهب در عِداد هم در مصر رواج دارند. هم‌چنین تونس، امروزه بر مذهب مالکی است، هرچند در گذشته ایام، گاه بر فقه حنفی بوده است. در اندلس هم مردم بر مذهب مالکی بوده‌اند و فقه مالک در آن سرزمین بر فقه اوزاعی[2] چیره شده‌است.

چنان‌که پیداست، مذهب مالک به واسطه آن‌که وی شاگردان خود را به سمت مغرب می‌فرستاده، همواره در غرب سرزمین‌های اسلامی منتشر بوده و در عراق و محدوده شرقی آن نفوذ نداشته‌است.[3]

[1]. إبراهيم بن علي ابن فرحون، فقیه مالکی و صاحب كتاب «الدِّيبَاجُ الْمُذَهَّب فى معرفة أعْيانِ الْمَذْهَب».

[2]. الأَوْزاعي (88- 157) عبد الرحمن بن عمرو بن يحمد الأوزاعي، از قبیله اوزاع، در فقه و زهد امام منطقه شام بود، او در بعلبكّ متولد شد، و در بقاع نشو . نمو یافت، و ساكن بيروت شد و در همان‌جا وقات کرد. و مقام قضاوت به وی پیشنهاد شد، اما او نپذیرفت. اوزاعي در شام منزلت بزرگی داشت، حتی گفته شده که منزلت وی از منزلت سلطان یش‌تر بود. در اندلس تا زمان حکم بن هشام آرا حول محور نظرات او می‌چرخید، زرکلی، خیر الدین، الأعلام، ج ‏3،ص 320.

[3]. ابوزهره، محمد، تاریخ مذاهب اسلامی، ص 432.