ابن تیمیه و اهل حدیث

احمد بن عبدالحلیم بن عبدالسلام بن تیمیّه حَرّانی حنبلی؛ معروف به «ابن تیمیّه» از علمای اهل سنت، در دهم ربیع الاول سال ۶۶۱ هـ.ق در حرّان ترکیه متولد شد و در بیستم ماه ذی القعده سال ۷۲۸ ه‍.ق در زندان دمشق درگذشت.

ابن تیمیه، مبانی فکری سلفی را مدوّن و تئوریزه کرد، و منشأ بسیاری از دیدگاه‌های جریان‌های سلفی از جمله وهابیت، و اندیشه‌های آن بوده است. نظرات عالمان دینی و نویسندگان، درباره ابن تیمیه بسیار متفاوت است؛ برخی او را ستوده و برخی او را تا حد کفر نکوهش کرده‌اند.

آن‌چه در مورد ابن تیمیه گزارش شده، این است که وی حنبلی مذهب بوده، اما دارای برخی عقاید جنجالی دیگری است که منحصر به او است، و پیش از او، چنین عقایدی از شخصی نقل نشده است. برخی از عقاید وی  عبارتند از:

1. صفات خبریه و گرایش به تجسیم؛ ابن تیمیه از یک سو، مدلول و مفاد ظاهری آیات و احادیث صفات خبریه[1] را پذیرفته و تصریح می‌کند که خداوند در آسمان و بر عرش استقرار دارد و از سوی دیگر، برای رهایی از اشکال تجسیم و تشبیه، یادآور می‌شود که کیفیت و چگونگی این صفات در خداوند برای ما معلوم نیست و نباید آنها را با صفات خود مقایسه کرد.
2. تحریم سفر برای زیارت قبور صالحان؛
3. تحريم نماز و دعا در كنار قبور اولياء؛
4. تحریم توسل به پیامبران و صالحان و تبرک به قبور آنها.[2]

[1]. مقصود از صفات خبریه اوصافی است که در آیات قرآن و روایات آمده و مستندی جز نقل ندارد. مثل یدالله (فتح:10)، وجه­ الله (بقره:115)، عین الله (هود 37) و استواء بر عرش (طه:5) این واژه ها در این آیات حکایت از آن دارد که خداوند سبحان جسم یا جسمانی است. اهل حدیث این اوصاف را مبتنی بر این اسناد برای خدا ثابت می کنند و هیچ تأویل و تفسیری از آنها ارائه نمی دهند که نتیجه آن قول به تشبیه و جسم بودن خداست، سایت آیت الله مکارم شیرازی.

[2]. ر.ک: الله ‌بداشتی، علی، شناخت سلفيه (معنا شناسى، تاريخچه پيدايش و تحولات آن)، ص 115؛ برگرفته از: رضاپور، عبدالرحیم، رساله دکترا: شرک از نگاه امامیه و اهل حدیث تا ظهور ابن تیمیه، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1397.