کپی شد
ناصر کبیر (اطروش) از دیدگاه اندیشمندان
اندیشمندان و علمای برجسته اسلام نوعا نظرات مثبتی نسبت به اطروش و قیام او دارند، گرچه در مورد مذهب (زیدی یا امامی بودن) وی با هم اختلاف نموده‌اند. در این مقال، به صورت کوتاه به دیدگاه بعضی از آنان درباره شخصیت وی پرداخته می‌شود:
«محمد بن جریر طبری»؛ صاحب کتاب «تاریخ الأمم و الملوک» که در بغداد بالیده و زندگی کرده و خود آملی الاصل و سُنی است، می‌گوید: «مردم منطقه هیچ حکومتی را همچون حکومت ناصر، بر عدل و پایداری بر حق و حقیقت ندیدند».[1] ابن اثیر نیز در کتاب «الکامل فی التاریخ» او را مورد تمجید قرار می‌دهد[2] و تعریف و تمجید او را، مورخان اهل سنت آورده‌اند. حکومت ناصر به حکومت عدل، مدارا و تسامح معروف بوده است.[3]
محدث بزرگ شیخ عباس قمی می‌گوید: «ابو محمّد حسن همان است كه ملقّب به «اطروش» و «ناصر كبير» است. ]وی[ مالک بلاد ديلم، و طود العلم، و العالم العليم، صاحب مؤلّفات كثيره از جمله صد مسأله كه سيّد مرتضى (رضى اللّه عنه) او را تصحيح فرموده و ناصريّات نام نهاده است، و ديگر ]از آثار وی[ كتاب انساب الأئمة (عليهم السّلام) و مواليد ايشان و دو كتاب در امامت و غير ذلک است».[4]
مسعودى در مروج الذّهب گفته است: «… اطروش مذكور، مردى عالم و با فهم و عارف به آراء و نِحَل بود و در ديلم مدّتى اقامت داشت و مردم ديلم ]با این که[ كافر و مجوس بودند، ]ولی[ اطروش ايشان را به خداى خواند، ]و[ آن جماعت به دست او مسلمان شدند و ]او[ در ديلم مسجدها بنيان كرد».[5]
ابن اسفنديار در تاريخ طبرستان او را چنين معرفى كرده: «فضل و علم و زهد و ورع و آثار كرامات او (ناصر كبير حسن بن علي بن حسن) هنوز در گيلان و ديلمان ظاهر است، و مذهب و طريقت او معتقد گيل و ديلم، و به آمل مشهد و مدرسه و دار الكتب و اوقاف، معمور و برقرار، و خاک او مزار متبرّک، و مجاوران بر سر تربت مقيم، و در حقّ او جز از اين نتوان نبشت:
اذا ذكرت أوصاف أشراف هاشم فما ذكرهم الّا على صدر دفتر
زمانی که اوصاف بزرگان هاشم را بیان می‌کنی جایگاهشان در بالای نوشتار است.
لكم يا بني الزهراء زهر خصائص تحيّر فيها فكرة المتفكّر
ای فرزندان زهرا، شما دارای بهترین ویژگی‌ها هستید که اندیشه شخص اندیشمند در آن متحیّر است.
أئمّة دين اللّه أنتم و قد غدا لكم صدر محراب و ذروة منبر
امامان دین خداوند شما هستید و فردای قیامت نیز جایگاهتان در بالای محراب و اوج منبر است».[6]
پس از دستور مقام معظّم رهبرى، مبنى بر بازسازی قبر اطروش، ایشان در سفری که به شهر آمل داشتند، در اجتماع چند ده‌هزار نفرى مردم، در ضمن مطالبى که ایراد فرمودند، در شأن ناصر کبیر گفتند: «این شهر، مردان بزرگى را به خود دیده، شما مردم آمل، اسلام را مستقیماً از اهل‌بیت (علیهم السلام) دریافت داشتید. داعى کبیر، ناصرالحق از شخصیّتهاى برجسته این شهر مىباشد».[7]
[1]. طبری، محمد بن جرير، تاريخ طبرى، ترجمه: پاينده، ابو القاسم، ج 15، ص 6782.
[2]. ابن اثیر، عز الدين ، الكامل في التاريخ، ج 8، ص 82.
[3]. مصاحبه سایت ابنا با دکتر سید علی موسوی نژاد؛ مسئول کمیته علمی همایش ناصر کبیر و استاد دانشگاه ادیان و مذاهب قم.
[4]. قمى، عباس، منتهى الآمال، ج 2، ص 1183 و 1184.
[5]. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه: پاينده، ابو القاسم، ج 4، ص 278.
[6]. ارموى، جلال الدين، تعليقات نقض، ج 4، ص 1017.
[7]. خبرگزاری رسا، «امامزاده محبوب شیعیان زيدي یمن».