کپی شد
مفهوم‌شناسی اهل سنت
اصطلاح اهل سنّت از دو واژه عربی «اهل» و «سنت» ترکیب یافته‌است. اهل در لغت؛ به معنای گروهی است که در امری از امور با هم شریک باشند؛ مانند: اهل بیت که در سکونت در بیت و خانه، و اهل اسلام که در عقیده به اسلام، شریک یک‌دیگر هستند.[1] سنّت در لغت، به راه و روش -خواه نیکو و پسندیده و خواه زشت و قبیح- گفته می‌شود.[2]
اما سنت در اصطلاح، معانی مختلفی دارد:
الف) به معنای مستحب؛ که عمل به آن ثواب دارد و ترک آن عقاب ندارد.
ب) عملی که مطابق عمل صاحب شرع است و مقابل آن لفظ بدعت است.
ج) در قرن اول و دوم، سنت؛ به معنای آثار رسیده از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلّم)، صحابه و تابعین بود و معنای موسعی داشت.
د) سنت؛ به معنای «قول و فعل و تقریر پیامبر» نزد اهل سنت و «قول و فعل و تقریر معصوم» نزد شیعه و یکی از ادله استنباط است.[3]
هـ) اصطلاح سنت در علم كلام، بر اشاعره اطلاق می‌شود كه خود را در تمام موارد، پيرو سنت می‌دانند و حسن و قبح عقلى را قبول ندارند.[4]
و) منظور از سنت نزد احمد بن حنبل، آثار رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلّم) است و اصول سنت، تمسک به آن چیزی است که اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلّم) بر آن بودند. او دیدگاه‌های محدثان را دیدگاه «اهل سنت» نامید و مخالفان خود را اهل بدعت خواند و کتاب «اصول السنة» را تدوین نموده، در پرتو حمایت متوکل؛ خلیفه عباسی و علم و زهد خویش، تأثیر قابل توجهی بر اهل سنت نهاد.[5]
اهل‌سنت و جماعت، با وجود گوناگونی طیف‌های آن، بر مشروعیت خلافت چهار خلیفۀ نخستین –به ترتیب-اتفاق نظر دارند، در حالی‌که شیعیان -به طور خاص امامیه و اسماعیلیه– حضرت علی (علیه السلام) را جانشین بلافصل پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلّم) می‌شمارند و اباضیه نسبت به خلافت عثمان و حضرت علی (علیه السلام)، انتقاداتی را وارد می‌دانند. شیعه زیدیه با وجود این‌که بیش از دیگر گروه‌های شیعه به اهل سنت و جماعت نزدیک گشته‌اند، ولی هنوز برخی دیدگاه‌های مبنایی ایشان در باب امامت، این فرقه را نیز از اهل سنت و جماعت متمایز نگاه داشته است.[6]
[1]. فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، ج 4، ص 90.
[2]. ابن سيده، على بن اسماعيل، المحكم و المحيط الأعظم، محقق/ مصحح: هنداوى، عبدالحميد، ج 8، ص 417؛ ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ج 13، ص 225.
[3]. فرمانیان، مهدی، فرق تسنن، ص ۱۸؛ ر.ک: مصاحب، غلام‌حسین، دایرة المعارف فارسی، ذیل مدخل سنت.
[4]. خاتمى، احمد، فرهنگ علم كلام، ص 71.
[5]. فرق تسنن، ص ۱۹.
[6]. سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل اهل سنت و جماعت؛ ر.ک: ویکی شیعه.