فقه شافعی

فقه شافعی برپایه حدیث بنا شده بود، به نحوی که برخی فقه شافعی را فقهی «حدیث مدار»[1] و شافعی را «ناصر الحدیث»[2] معرفی کرده‌اند. منابع روایی شافعی گسترده بود و از صورت تک‌بومی، خارج شده و محدود به مدینه نبود؛ به همین جهت مسأله احادیث متعارض در فقه شافعی جایگاهی پراهمیت یافت[3] و شافعی کتابی با عنوان «اختلاف الحدیث» تألیف کرد.[4]

شافعی در فقه خود از برخی روش‌های اصحاب رأی نیز استفاده می‌کرد. او توانست میان این دو روش جمع نماید.[5] روش او به نحوی بود که احمد بن حنبل؛ برجسته‌ترین شاگرد او می‌گفت: ما اصحاب رأی را لعن می‌کردیم و آنان نیز ما را لعن می‌کردند، تا این‌که شافعی آمد و این دو روش را با یک‌دیگر یکی ساخت.[6]

برخی محققان، فقه شافعی را فقهی نظام‌یافته و مبتنی بر اصول معرفی کرده‌اند.[7]

محققان معتقدند: تحصیل در منطقه‌های مختلف اسلامی، تأثیراتی بر افکار و آثار شافعی گذاشت؛[8] برای نمونه او اجماع بومی فقهای مدینه را نامعتبر می‌دانست و اجماع تمامی امت را دلیل شرعی قابل استناد معرفی کرد.[9]

در اذهان و افکار عمومی جامعه شیعه، معمولا شافعی‌مذهب‌ها را به شیعه امامیه نزدیک‌تر می‌دانند.[10] شافعی صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در تشهد نماز را لازم و ضروری می‌دانست[11] و هم‌چنین گفتن «الصلاه خیر من النوم» در اذان را مکروه اعلام کرد.[12]

[1]. پاکتچی، احمد، «اسلام»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی ج ۸، ص ۴۴۶، برگرفته از سایت ویکی شیعه.

[2]. صفدی، صلاح الدین خلیل بن أیبک، الوافی بالوفیات، ج ۲،‌ ص ۱۷۸.

[3]. «اسلام»، ج ۸، ص ۴۴۶.

[4]. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الأدباء، محقق: احسان عباس، ج ۶، ص ۲۴۱۶.

[5]. وزیر، ابراهیم بن علی، الإمام الشافعی، ص ۱۷۸.

[6]. همان، ص ۱۸۶.

[7]. «اسلام»، ج ۸، ص ۴۴۷.

[8]. همان، ص۴۴۶.

[9]. همان.

[10]. برفی، محمد، «بررسی علل همگرایی و ناهمگرایی دو مذهب شافعی و حنفی با شیعه امامیه»، سایت روزنامه رسالت، شماره ۶۹۴۲.

[11]. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، طبقات الشافعیة، مصحح: عبدالحفیظ منصور، ج ۱،‌ ص ۸۰.

[12]. شوکانی یمنی، محمد بن علی، نیل الأوطار،‌ تحقیق: صبابطی، عصام الدین، ج ۲، ص ۴۶؛ سایت ویکی شیعه.