فرزندان اسماعیل ذبیح الله (علیه السلام)

در باره تعداد و نام فرزندان دختر و پسر اسماعیل (علیه السلام) در میان تاریخ نویسان، اختلافاتی وجود دارد. در این مقال به برخی از گزارشات و نظرات، همراه با اختلاف نظرها اشاره می شود:

1. یعقوبی: اسماعيل (علیه السلام) با «حنفاء» دختر حارث بن مضاض جرهمى ازدواج کرد و از او صاحب دوازده پسر به نام های قيدار، نابت، ادبيل، مبشام، مسمع، دوما، مسا، حداد، تيما، يطور، نافس و قيدما شد. بعد ادامه می دهد، اين نام ها چون از لغت عبرانى نقل شده اند، در حروف و حركات تلفظ اختلاف پيدا مى كنند.[1]
2. ابن اثیر: اسماعيل (علیه السلام) از همسر دوم خود؛ (دختر مضاض جرهمى) صاحب دوازده پسر به نام هاى نابت، قيدار، اذيل، ميشا، مسمع، رما، ماش، آذر يا آزر، قطورا، قافس يا نافس يا قاقس، طميا و قيدمان شد.[2]
3. مسعودی: اسماعيل بن ابراهيم (علیهما السلام)، صاحب دوازده فرزند پسر به نام های نابت، قيدار، اربيل، ميسم، مشمع، دوما، مسا، حداد، اسيما، يطور، نافش و باقدما شد.[3]
4. ابن کثیر: اسماعيل (علیه السلام) با زنی به نام سيده دختر مضاض بن عمرو جرهمیّ‏ ازدواج کرد و از او صاحب دوازده پسر شد که محمد بن إسحاق نام آن ها را نابت، قيذر، ازبل، ميشى، مسمع، ماش، دوصا، ارر، يطور، نبش، طيما و قيذما بیان می کند.[4]
5. ابن هشام: إسماعيل (عليه السلام) بنا بر نقل محمّد بن اسحاق، داراى دوازده پسر به نام هاى ثابت – که از همه بزرگتر بود – قيذر، أذبل، مبشا، مسمعا، ماشى، دما، أذر، طيما، يطور، نبش، قيذما بود.[5]
6. واقدی: براى اسماعيل بن ابراهيم (علیهما السلام) دوازده پسر به نام های بيناوذ – كه به نام «نبت» و «نابت» هم مشهور است و بزرگترين پسرش بوده است -، قيذر، اذبل، منسى – كه به منشى هم معروف است – مسمع – كه به مشماعه هم معروف است – دما – كه به دومه هم معروف است و دومة الجندل را به نام او نامگذارى كرده‏اند-، ماشى، اذر – كه به آذور هم معروف است -، طيما، يطور، ينش، و قيدما، نام برده است.[6]
7. بغدادی: نام فرزندان حضرت اسماعیل (علیه السلام) را به این ترتیب بیان می کند: قيذر، نياوذ، – که همان نبث است -، أذبل، منشا، مشماعة، دوما، ماش، أذور، طيما، يطور، نبش و قيذم.[7]

اما اینکه آن حضرت دختر یا دخترانی نیز داشته یا خیر؟، گفتنی است در برخی از روایات آمده: «امام صادق (علیه السلام) فرمود: در حجر (اسماعیل)، نزديک ركن سوم (غربی) تنی چند از دختران اسماعيل (علیه السلام) دفن شده اند».[8]

آنچه در این روایت شایان توجه می نماید، این است که در این روایت هیچ گونه اشاره ای به نام و تعداد دختران و یا نام مادر دختران آن حضرت نشده و تنها محل دفن ایشان را مشخص نموده است. از همین بیان می توان دریافت که آن حضرت دخترانی نیز داشته است. البته در بررسی هایی که در کتب تاریخی و روایی شد، به جز آنچه که اشاره شد مطلب دیگری در این رابطه یافت نگردید.

لازم به ذکر است که در منابع اهل سنت نیز به این مطلب؛ یعنی دفن دختران اسماعیل (علیه السلام) در حجر، تصریح شده است.[9]

[1]. يعقوبى، احمد بن أبى يعقوب، تاريخ يعقوبى‏، ج ‌۱، ص ‌۲77.

[2]. ابن اثير، على بن ابى الكرم، الكامل في التاريخ ، ج 1، ص 125.

[3]. مسعودي‏، أبو الحسن على بن الحسين، مروج الذهب‏ و معادن الجوهر، تحقيق: داغر، اسعد، ج 2، ص 22.

[4]. ابن كثير، اسماعيل بن عمر، البداية و النهاية، ج 1، ص 193.

[5]. ابن هشام‏، عبد الملک، السيرة النبوية، تحقيق: السقا، مصطفى و الأبيارى، ابراهيم و شلبى، عبد الحفيظ، ج ‌1، ص 5.

[6]. ابن سعد، محمد، الطبقات الكبرى، تحقيق: عبد القادر، محمد، ج 1 ، ص 43.

[7]. بغدادی، محمد بن حبيب، تحقيق: ليختن شتيتر، ايلزه، ص 386.

[8]. كلينى، محمد بن يعقوب، کافی، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر و آخوندى، محمد، ج 4، ص 210؛ «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام): دُفِنَ فِي الْحِجْرِ مِمَّا يَلِي الرُّكْنَ الثَّالِثَ عَذَارَى بَنَاتِ إِسْمَاعِيلَ».

[9]. ابن إسحاق، محمد، أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه، محقق: عبد الله دهيش، عبد الملک، ج 2، ص 117.