شرایط امام نزد اهل سنت

اهل سنت جز شرایط عمومی که برای همه رؤساء لازم است، بیشتر از آن‌ را برای امام شرط نمی‌دانند.

تقریبا تمام شرایطی که علمای اهل سنت برای امام مسلمانان شرط می‌دانند عبارت است از: علم، حسن تدبیر، عدالت، ورع، اهل سیاست، دارای نسب قرشی، سلامت حواس و اعضاء، شجاعت، بلوغ، تمییز، مرد، اسلام، تقوا، صاحب رأی و یعقل، و حرّیت.

و نیز گفتند: امام باید در اصول دین و فروع آن مجتهد باشد. شریعت را زنده کند، سنت را پیاده کند، نسبت به مظلومان منصف باشد، حقوقشان را استیفاء و به صاحبش بازگرداند و مكلّف، شنونده، بینا، صاحب نطق در مدیریت جنگ و نظم لشگر و مدبر باشد.

باقلانی (م 403 ق) در شرایط امام می‌گوید: اهل سنت می‌گویند: شایسته است 4 صفت در امام جمع باشد:

1. علم و کمترینش آن است که در مسائل حلال و حرام و سایر احکام به درجه اجتهاد رسیده باشد.
2. عدالت و ورع، و کمترینش آن است که از کسانی باشد که تحمّل و أداء شهادتش جایز باشد.
3. اهل سیاست و حسن تدبیر باشد، به مراتب مردم شناخت داشته باشد و بر همان اساس حفظشان کند، و به وسیله کارگران کوچک بر کارهای بزرگان استعانت نجوید.
4. نسب قرشی داشته باشد.[1]

أبو الحسن بغدادی می‌گوید: در امامت 7 شرط  معتبر است:

1. عدالت؛ 2. علم در حد اجتهاد؛ 3. سلامت حواس؛ مانند گوش، چشم و زبان؛ 4. سلامت اعضاء؛ 5. صاحب رأی در امر سیاست رعیت و تدبیر مصالح؛ 6. شجاعت؛ 7. نسب وی از قریش باشد.[2]

ابن حزم (م 456 ق) می‌گوید: در امامت چند شرط  معتبر است:

1. از قریش باشد؛ 2. بالغ و ممیز باشد؛ 3. مرد باشد؛ 4. مسلمان باشد؛ 5. در امرش بر دیگران مقدم باشد؛ 6. نسبت به فرائض دینش عالم باشد؛ 7. متّقی باشد و فساد علنی در روی زمین نداشته باشد؛ 8. مولّى‌علیه نباشد.[3]

قاضی سراج الدین الأرموی (م 689) می‌گوید: صفات ائمه 9 تا است:

1. در اصول دین و فروع آن مجتهد باشد؛ 2. صاحب رأی و تدبیر باشد؛ 3. شجاع باشد؛ 4. عادل باشد؛ 5. عاقل باشد؛ 6. بالغ باشد؛ 7. مذكّر باشد؛ 8. حرّ باشد؛ 9. قرشی باشد.[4]

تفتازانی (م 791 ق) می‌گوید: امت باید امامی داشته باشند که شریعت را زنده کند، سنت را پیاده کند، نسبت به مظلومان منصف باشد، حقوقشان را استیفاء و به صاحبش بازگرداند و باید مكلّف، مسلمان، عادل، حرّ، مرد، مجتهد، شجاع، صاحب رأی و شایستگی، شنونده، بینا، صاحب نطق و قریشی باشد، پس اگر از میان قریش کسی تمام این شرایط را نداشت، «كنانی» کافی است، اگر از میان کنانی‌ها نیز کسی دارای این شرایط نبود شخصی از عجم برگزیده می‌شود.[5]

فضل بن روزبهان می‌گوید: و شروط امام این است که در اصول و فروع مجتهد باشد تا امر دین را اقامه کند، در مدیریت جنگ و نظم لشگر صاحب نظر و اهل بصیرت باشد، شجاع باشد، دل قوی داشته باشد تا شرّ را از هوادارانش دور کند.[6]

[1]. سبحانی، جعفر، محاضرات في الإلهيات، تلخيص از: ربانى گلپايگانى‏، على، ص 327.

[2]. سبحانی، جعفر، الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل، ج ‏4، ص 16 و 17‏.

[3]. اندلسی، ابن حزم، الفصل في الملل و الأهواء و النحل، تعليق: احمد شمس الدين، ج ‏3، ص 30 و 31.

[4]. الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل، ج ‏4، ص 17.

[5]. تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، مقدمه و تحقيق و تعليق: عميره‏، عبد الرحمن، ج 5، ص 233‏.

[6]. الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل، ج ‏4، ص 16 – 18‏.