دیدگاه احمد بن حنبل نسبت به امام علی (علیه السلام) و شیعیان

در باره دیدگاه ابن حنبل نسبت به امام علی (علیه السلام) و شیعیان، سخنان متناقضی گزارش شده‌است، به هرحال در روش و منش او نگاه‌های مثبتی وجود داشت که به برخی از آن‌هل اشاره می‌شود.

احمد بن حنبل حدیث غدیر را نقل کرده است.[1] در کتاب فضائل الصحابه تعدادی دیگر از فضائل امام علی (علیه السلام) مانند حدیث منزلت، عقد اخوت با پیامبر را آورده[2] و حتی در پاره‌ای از موارد با استناد به‌روایات متعدد، فضیلت امام علی (علیه‌السلام) را اثبات کرده است.[3] از وی کتابی با عنوان فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) به‌رشته تحریر در آمده[4] که بخشی از کتاب فضائل الصحابه او است که به‌صورت جداگانه به‌چاپ رسیده‌است.[5] احمد، امام علی (علیه السلام) را در فضیلت نسبت به‌دیگر صحابه، بی‌مانند دانسته[6] و به‌گفته خودش ۳۰ هزار حدیث در فضایل امیرمؤمنان، به‌خاطر داشته‌است.[7]

از زمان امویان، این اعتقاد در بین عامه مردم به‌پیروی از حاکمان پایدار شده‌بود که علی (علیه السلام) خلیفه چهارم نیست؛ چراکه در صورت پذیرش مشروعیت خلافت علی (علیه السلام)، خون طلحه و زبیر به‌هدر می‌رود.[8] احمد بن حنبل را از کسانی دانسته‌اند که قائل به‌ تربیع[9] بوده و امیرمؤمنان (علیه السلام) را خلیفه بعد از عثمان دانسته است[10] و موضع تندی با مخالفان این نظریه گرفته است.[11] برخی او را مهم‌ترین شخصیت در شکل‌دهی مذهب تسنن در مقابل مذهب عثمانی (مذهب عامه مردم در آن زمان) دانسته‌اند.[12] با این حال نقل شده که او اهل‌سنت واقعی را کسی می‌دانست که نسبت به‌ علی بن ابی‌طالب بُغضی در دل داشته‌باشد؛[13] به‌همین جهت برخی احمد را از نسل خوارجی به‌نام ذوالثدیه دانسته‌اند که در زمان حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) مقابل او ایستاد و نگاه او به‌امام علی (علیه السلام) را ناشی از همین مسئله می‌دانند.[14]

از او نقل شده که نسبت به‌شیعیان موضع تندی گرفته و آن‌ها را خارج از اسلام می‌دانست.[15]

[1]. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج ‌۳، ص ۹۰‌.

[2] . ابن حنبل، احمد، فضائل الصحابه، ج ۲، ص ۶۱۰ – ۶۱۷.

[3] . صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج ۲، ص ۴۶۸، طبری آملی، عماد الدين محمد بن ابى القاسم، بشارة المصطفی، ج ۲، ص ۲۶۴.

[4] . عاملی نباطی، ، علی بن محمد ، الصراط المستقیم، ج ۳، ص ۲۲۳.

[5] . سایت کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، طباطبایی یزدی، محمد، نگاهی بر تحقیق جدید «فضائل امیرالمومنین(ع) از احمد بن حنبل»

[6] . مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۱۰۴، ص ۸۷؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج ‌۳، ص ۹۰‌.

[7] . همان؛ حسینی تهرانی، سید محمد حسین، امام‌شناسی، ص ۱۴.

[8] . رک: جعفریان، رسول، «نقش احمد بن حنبل در تعدیل مذهب اهل سنت»، ص ۱۴۵ – ۱۷۶.

[9]. باور به چهار خلیفه بعد از رسول الله (صلی الله علیه و آله).

[10] . ابن کثیر، اسماعیل بن عمر ، البدایة و النهایة، ج ۱۰، ص ۳۲۸؛ بحارالأنوار، ج ۱۰۴، ص ۸۷.

[11] . ابن قدامه، عبدالله بن محمد، المغنی، بیروت، ج ۷، ص ۳۷۹.

[12] . «نقش احمد بن حنبل در تعدیل مذهب اهل سنت»، ص ۱۵۰.

[13] . بحار الأنوار، ج ۱۰۴، ص ۸۷.

[14] . ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی ، مناقب، ج ۳، ص ۲۲۰-۲۲۱؛ بحارالأنوار، ج ۲۹، ص ۴۸۲، ج ۱۰۴، ص ۸۷.

[15] . شهرستانی، سید علی، وضوء النبی(علیه‌السلام)، ج ‌۱، ص ۴۰۹[15]؛‌ برگرفته، رضاپور، عبدالرحیم، بارزترین افراد اهل حدیث، شرک از نگاه امامیه و اهل حدیث تا ظهور ابن تیمیه، ص 34 – 40.