تألیفات ابن تیمیه

کتاب منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة و القدریه در سال ۷۰۵ قمری در نقد کتاب منهاج الکرامة علامه حلی نوشته شده[1] و آثار بسیاری در نقد و رد آن یا در موافقت با آن چاپ و منتشر شده است. عالمانی از اهل سنت و حتی سلفی‌ها، شیعیان امامی و زیدی در مخالفت با منهاج السنة کتاب نوشته‌اند.[2] ابن تیمیه با اتکا به آن‌چه در این کتاب بیان کرده، متهم به ناصبی بودن شده است.[3]

ابن حجر عسقلاني در جلد دوم از لسان الميزان ص 317 چاپ حيدرآباد، می‌نویسد: حسين بن يوسف بن مطهّر حلّى عالم شيعه و امام و صاحب تألیفات و با ذکاوت ویژه که مختصر ابن الحاجب را شرح بسیار خوبی نوشت …، کسی است که شيخ تقى الدين ابن تيمية در كتاب معروفش در ردّ بر رافضی نوشت، ابن مطهر دارای حافظه عجیب و اخلاق نیکویی بود، وقتی برخی از نوشته‌های ابن تيميه به او رسید گفت: اگر حرف مرا می‌فهمید، پاسخش را می‌گفتم.[4]

ابن تیمیه آثار متعددی در حوزه‌های مختلف علوم دینی نوشته است. ابن شاکر در کتاب فوات الوفیات، کتاب‌ها و رساله‌های او را به تفکیک موضوع در تفسیر، کلام، فقه، اصول و فتاوی شمارش کرده است.[5] هم‌چنین مجموعه کتاب‌های او در کتاب «أسماء مؤلفات شیخ الإسلام ابن تیمیة» اثر ابن قیم جوزیه به تفکیک موضوع گردآوری کرده است.[6] برخی از آثار مهم او به‌شرح ذیل است:

1. العقیدة الحمویة الکبری؛ این کتاب در پاسخ به سؤالات کلامی درباره خدا و صفات او نوشته شد و اعتراضات زیادی در میان علمای مذاهب برانگیخت.[7] وی هم‌چنین در این کتاب بسیاری از عقاید اشاعره را نقد کرده و آن‌را ضعیف و سست دانسته است.[8]
2. الحسبه فی الاسلام؛ حاوی برخی افکار اقتصادی ابن تیمیه.
3. السیاسة الشرعیة لاصلاح الراعی و الرعیة؛ نوشته شده در مصر درباره ولایت، امامت و حکومت.
4. العقیده الواسطیة؛ حاوی مسائل اصول اعتقادات. این کتاب هم جدال‌های نظری فراوانی در میان علما و مردم برانگیخت و باعث زندانی شدن ابن تیمیه گردید.
5. النصوص علی الفصوص، در رد افکار ابن عربی در کتاب فصوص الحکم.[9]

هم‌چنین «مجمع الرسائل»، «اقتداء السیره المستقیم»، «التوسل والوسیله»، «عده الدلاله فی عموم الرساله»، «تفسیر سورة الاخلاص» و «تفسیر المعوذتین» از مهم‌ترین آثار وی به‌شمار می‌روند.[10]

[1]. بهرامی، علی‌رضا، بنیان تکفیر، ص ۴۱.

[2]. ر ک: طبسی، نجم‌الدین، و مروجی، محمدمحسن، «گونه‌شناسی مواضع آثار مکتوب اسلامی راجع به مواضع ابن تیمیه درباره اهل بیت پیامبر اعظم، ص ۹.

[3]. همان، ص ۷ و ۸.

[4]. شوشتری، قاضى نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل‏، مقدمه و تعليقات از آيت الله العظمى مرعشى نجفى‏، مقدمه ج 1، ص 40‏.

[5]. ابن شاکر، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج ۱، ص ۷۵ – ۸۰.

[6]. جوزی، ابن قیم، أسماء مؤلفات شیخ الإسلام ابن تیمیة.

[7]. فوات الوفیات، ج ۱، ص ۷۶.

[8]. جمعي از نويسندگان، مجموعه مقالات هم‌اندیشی زیارت، ص ۳۴۲.

[9]. ابن کثیر، اسماعيل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۱۴، ص ۳۷؛ سایت ویکی شیعه.

[10]. غفاری، هادی و ابوالحسنی، اصغر، تاریخ اندیشه‌های اقتصادی متفکران مسلمان، ص ۹۱؛ سایت ویکی فقه.