کپی شد
ادله موافقان روایات قضا شدن نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله)
برخی از عالمان و صاحب‌نظران شیعه؛ همانند شهید اول در ذکری،[1] ملا احمد نراقی در مستند الشیعه،[2] و علامه مجلسی در کتاب‌های خود، با ذکر این احادیث و استناد به آن‌ها در بعضی از موارد، ضمن پذیرش مضمون آن‌ها به بعضی از ایرادات وارد شده بر این احادیث نیز پاسخ داده‌اند؛ به عنوان نمونه:
علامه مجلسی می‌گوید: «از پیشینیان از اصحاب کسی را ندیده‌ام که این احادیث را رد کند، مگر گروه اندکی از متأخران که گمان برده‌اند این قضیه با عصمتی که آنان (درباره پیامبر صلی الله علیه و آله) ادعا دارند، سازگاری ندارد، ولی باور من این است که آن‌چه آنان ادعا کرده‌اند (عصمت پیامبر صلی الله علیه و آله) با خواب ماندن ایشان منافات ندارد؛ چون ظاهر آن است که مرادشان از عصمت، عصمت در حال تکلیف، تمییز و توانایی است…».[3]
ایشان در جای دیگری می‌نویسد: «خواب ماندن پیامبر (صلی الله علیه و آله) که باعث قضا شدن نماز آن‌حضرت شده از جمله روایاتی است که خاصه (شیعه) و عامه (اهل سنت) آن را نقل کرده‌اند و این قضیه از قبیل سهو نیست؛ و به همین‌جهت، جز تعداد نادری از افراد، کسی قائل به سهو نشده است… . اگر کسی اشکال کند که در روایات آمده که خواب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همانند بیداری او است و ایشان در حال خواب، همانند بیداری می‌بیند پس چگونه نماز را در آن حال (حال خواب) ترک کرده است؟ در پاسخ می‌گویم: چند وجه ممکن است: اول آن‌که اطلاع آن حضرت در حال خواب، بر غالب احوال ایشان حمل می‌شود؛ بنابراین اگر خدای متعال اراده نماید که ایشان را به‌خاطر مصلحتی، همانند سایر مردم بخواباند، این کار را انجام می‌دهد. دوم آن‌که (درست است که آن‌حضرت در خواب هم همانند بیداری، از اوضاع و احوال مطلع است، ولی) مکلف به این علم نبوده، همانند این‌که از کفر کافران باخبر است، لکن با آنان معامله مسلمانان را می‌کند. سوم آن‌که ایشان در آن زمان به خاطر مصلحتی که ذکر شده (سرزنش نشدن سایر مسلمانان به‌هنگام قضا شدن نماز صبحشان) مکلف به خواب ماندن بوده است و این بعید نیست، البته از بین سه احتمال ذکر شده، احتمال اول ظاهرتر است».[4]
علامه طباطبایی در پاسخ به سؤالی درباره این احادیث می‌گوید: «حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بشر بوده‌اند، بدنشان احساس (نیاز به) استراحت نمود و به خواب ادامه دادند و این روایت، حدیث مشهوری است…».[5]
[1]. عاملى (شهيد اول)، محمد بن مكى، ذكرى الشيعة في أحكام الشريعة؛ محقق/ مصحح: جمعى از پژوهشگران در مؤسسه آل البيت عليهم السلام، ج 2، ص 422 و 423.
[2]. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، مستند الشيعة في أحكام الشريعة، محقق/ مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آل البيت عليهم السلام، مستند الشيعة في أحكام الشريعة، ج 7، ص 280.
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق/ مصحح: جمعى از محققان، ج 17، ص 120.
[4]. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، محقق/مصحح: رسولى محلاتى، هاشم، ج 15، ص 65 و 66.
[5]. اکبرنژاد، مهدی و علی محمدی، طاهر، «بررسی و تحلیل احادیث شیعه در باره قضا شدن نماز صبح پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)»، نشریه علوم حدیث، سال شانزدهم، شماره سوم (شماره 61)، ص 139، به نقل از: پژوهشی در باب علم امام، ص 163.