کپی شد
آثار و پیامدهای قیام محمد بن عبدالله (نفس زکیه)
قیام محمد نفس زکیه آثار و نتایج متعددی به‌دنبال داشت که در این مقال مختصر به برخی از آنها اشاره می شود.
- رشد مرثیه‌سرایی در ادب شیعه.
شعر، آیینه تمام‌نمای اوضاع سیاسی و اجتماعی هر جامعه و بازگوکننده مسائل و حوادثی است که در یک جامعه اتفاق میافتد. با توجه به سختی‌ها و مصیبت‌هایی که در زمان منصور بر بنی‌حسن گذشت، به ویژه ماجرای قیام محمد و به‌شهادت رسیدن او، شاهد رشد مرثیه‌سرایی در این دوره هستیم. مرثیههایی که درباره محمد سروده شده است، در کتاب مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی[1] و دیوان شعرای قرن دوم هجری یافت می‌شود.
- سخت‌گیری و فشار بر علویان.
پس از سرکوبی قیام محمد، گذشته از دستگیری بزرگان بنی‌حسن و کشته شدن یا درگذشت بسیاری از آنها در زندان منصور که میتواند پیامد قیام محمد نفس زکیه باشد، منصور تلاش‌های همه‌جانبه‌ای در جهت کنترل فعالیت علویان آغاز کرد تا از اقدامات احتمالی علویان ضد حکومت خود جلوگیری کند. در این راستا، او اموال و املاک بنی‌حسن و دیگر علویان، از جمله امام صادق (علیه السلام) را ضبط کرد.[2]
- تأثیرگذاری بر مدینه.
پس از پایان قیام محمد، منصور سیاست‌های تنبیهی را برای مردم مدینه در پیش گرفت. کسانی را که به محمد پیوسته و از او حمایت کرده بودند، بازخواست و تنبیه کرد. از سوی دیگر، دستور داد مدینه را محاصره اقتصادی کنند، که تا پایان حکومت منصور پابرجا بود. این امر باعث شد مدینه در قحطی بسر برد و مردم در سختی بوده و از قیام‌ها و فعالیت‌های سیاسی دیگر بر علیه عباسیان حمایت نکنند.[3]
- تأثیرگذاری بر قیام‌های دیگر.
قیام محمد نفس زکیه، آغاز فعالیت‌های سیاسی بر ضد عباسیان بود. او با حرکت خود در برابر منصور، آغازگر جنبشی ضد عباسی شد که چندین سال ادامه یافت. پس از او چند تن دیگر از حسنیان نیز راه او را ادامه داده و در برابر عباسیان قیام کردند. پس از نفس زکیه، برادرش ابراهیم در بصره، حسین بن علی (شهید صاحب فخ) در مدینه، یحیی بن عبدالله در طبرستان و ادریس بن عبدالله در مغرب قیام کردند. در این میان، ادریس توانست در مغرب حکومت ادریسیه را تشکیل دهد. بنابراین، وی نخستین حکومت حسنی را پس از چندین قیام تأسیس کرد.[4]
[1]. اصفهانى، ابوالفرج، مقاتل الطالبيين، تحقيق: صقر، سيد احمد، ص 220،
[2]. طبري، محمد بن جرير، تاريخ الأمم و الملوك، تحقيق: ابراهيم، محمد أبو الفضل، ج 7، ص 609؛ ذهبى، محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق: تدمرى، عمر عبد السلام، ج 9، ص 31؛ ابن اثير، على بن ابى الكرم، الكامل في التاريخ، ج 5، ص 553.
[3]: ابن جوزى، عبد الرحمن بن على، المنتظم فى تاريخ الأمم و الملوك، تحقيق: عطا، محمد عبد القادر، و مصطفى عبد القادر، عطا، ج 8، ص 66.
[4]. بااقتباس از سایت پایگاه تخصصی مجلات نور.