کپی شد
شرايط استجابت حتمى دعا
دانشمندان و مفسران اسلامى با استفاده از آيات الاهى و روايات معصومين (ع) شرايط و آدابى را براى دعا و دعا كننده بر شمردهاند كه با رعايت آنها، دعا مؤثر واقع شده و مستجاب خواهد گرديد. در كتاب “دعاها و تهليلات قرآن” به هفده شرط و آداب دعا اشاره شده است، مانند: معرفت و شناسايى خداوند، هماهنگى بين قلب و زبان دعا كننده، انجام واجبات و ترك محرمات، استغفار از گناهان و صلوات بر محمد (ص) و… مىباشد.[1] و نيز مرحوم فيض كاشانى در محجة البيضاء ده شرط را نام برده است؛ و نيز ده شرط ديگر را از كتاب “عدّة الداعى” علامّه حلى (ره) نقل كرده است كه برخى از آن شرايط عبارتند از: تصميم در دعا، اجتماع در دعا، اقبال با قلب به سوى خدا، عدم اعتماد بر غير خدا در حوايج خود و… .[2]
در مورد روايات مربوط به استجابت قطعى دعا تعابيرى به كار رفته است كه ذكر آن خالى از فائده نيست. امام صادق (ع) مىفرمايد: “هميشه دعاها در پشت پرده است؛ يعنى نمىتواند آزادانه به پيشگاه الاهى راه پيدا كند تا وقتى كه مشتمل بر درود بر پيغمبر باشد.[3]
از امام صادق (ع) در روايت ديگرى نقل شده كه فرمودند: هر گاه كسى از شما خواست دعا كند ابتدا درود بر پيامبر بفرستد؛ زيرا درود بر پيامبر مقبول الاهى واقع مىشود و خداوند اين طور نيست كه بعضى از دعا را بپذيرد و بخش ديگر آن را رد كند.[4] و در روايت ديگر فرموده است: “علاوه بر آن كه در آغاز، صلوات بفرستد، در پايان دعا بر محمد و آل محمد (ص) درود بفرستد”.[5]
امام مجتبى (ع) مىفرمايد: اگر كسى مواظب قلبش باشد تا وسوسهها و خاطراتى كه مورد رضاى خدا نيست در آن خطور نكند، من ضامنم كه او مستجاب الدّعوة باشد.[6]
امام صادق (ع) فرموده: “قطع اميد از غير خدا كنيد تا دلتان به هيچ قدرتى جز خدا تكيه نكند، آن گاه دعا كنيد، يقيناً آن مستجاب است”.[7]
نيز روايت شده كه: مظلومى كه هيچ پناه گاهى جز خدا ندارد، دعاى او يقيناً مستجاب است.[8]
بنابراين اگر دعا به زبان استعداد شد، دست ردّ به سينه سائل نمىخورد و دعايش پذيرفته خواهد شد؛ زيرا فاعل و كسى كه خواسته را، برآورده مىكند، تمام و فوق تمام است و فيض آن حضرت، كامل و فوق كمال است و اگر فيض، ظهور ندارد و افاضه نمىشود، از ناحيه نقصانِ استعداد است؛ پس اگر پذيرنده، استعداد پذيرش فيض را داشته باشد، فيض الاهى از خزينههايى كه پايان ندارد و كمبودى در آنها ايجاد نمىشود و از معادن فيضى كه غير متناهى است و نقصانپذير نيست، بر او افاضه خواهد شد.[9] از اين رو گفته شده كه امور به سه قسم است؛ اول، آن است كه بدون دعا مصلحت در عطاى آن خواهد بود، در اين صورت چه دعا كنند و چه نكنند، خداوند كرامت خواهد نمود. دوم، آن است كه با دعا نيز مصلحت نمىباشد. در اين صورت دعا هم بكنند، عطا نخواهد كرد. سوم، با دعا كردن مصلحت در عطاى آن است و بى دعا، مصلحت نيست، در اين صورت عطاى آن مشروط به دعا است و چون انسان از تشخيص صلاح و فساد همه امور عاجز است بايد از دعا كوتاهى نكند، و اگر مستجاب نشد مأيوس نگردد و بداند كه صلاح نبوده است. گذشته از اينها، چنان كه قبلاً اشاره شد، دعا، عبادت است بلكه از بهترين عبادتها است كه موجب تقرّب به حضرت حق است كه خود تقرّب از بهترين فوايد هر عبادت محسوب مىگردد.[10] وقتى انسان دست به دعا برداشت، طبق روايات و سنت معصومين (ع) مستحبّ است آن را بر سر و صورت خود بكشد؛ براى اين كه لطف خدا به اين دست پاسخ داده است، دستى كه به سوى خدا دراز شود يقيناً خالى بر نمىگردد و دستى كه عطاى الاهى را دريافت كرد، گرامى است لذا خوب است آن را به صورت يا به سر بكشيد.[11]
اى يكدله صد دله، دل يكدله كن
مهر دگران را ز دل خود يله كن
يك روز به اخلاص بيا بر در ما
گر كام تو بر نيامد آن گه گله كن[12]
برای آگاهی بیشتر، نک:
نمایه: نحوه و چگونگی تشخیص مصلحت در دعا، سؤال 721 در سایت اسلام کوئست.
[1] شهيدى و شهرستانى، دعا و تهليلات قرآن، ص 15.
[2] فيض كاشانى، محجة البيضا، ج 1، ص 380 – 301.
[3] كافى، ج 2، ص 491.
[4] امالى شيخ طوسى، ج 1، ص 157.
[5] فلسفى، محمد تقى، شرح دعاى مكارم الاخلاق، ج 1، ص 9.
[6] كافى، ج 2، ص 67، ح 11.
[7] بحار، ج 72، ص 107، ح 7.
[8] جوادى آملى، عبداللَّه، حكمت عبادات، صص 220 الى 234.
[9] امام خمينى (ره)، شرح دعاى سحر، ترجمه سيد احمد فهرى، ص 38.
[10] شهيدى، محمد باقر و شهرستانى، هبة الدين، دعاها و تهليلات قرآن، ص 45.
[11] جوادى آملى، عبداللَّه، حكمت عبادات، ص 215.
[12] روان جاويد، ج 1، ص 296.