‏اعتکاف در قرآن و روایات

اعتکاف در قرآن:

گفتنی است که واژه «اعتکاف» در قرآن کریم استعمال نشده است. اما ماده عَکف 9 بار در قرآن بکار رفته که هم به معنای لغوی و هم به معنای اصطلاحی استعمال شده است.

قرآن کریم می فرماید: «و ما با ابراهیم و اسماعیل پیمان گرفتیم که خانه مرا برای طواف ‌کنندگان و مجاوران (عاکفین) و رکوع‌ کنندگان و سجده‌ کنندگان پاک و پاکیزه کنید»؛[1] همچنین می فرماید: «با همسران خود در حال اعتكاف مباشرت ننماييد. اينها حدود و مرزهای الهی هستند به آنها نزديک نشويد. خداوند اين چنين آيات خود را برای مردم تبيين می كند، باشد كه تقوا پيشه كنيد».[2]

آیات دیگری که در قرآن کریم پیرامون اعتکاف وارد شده اند، عبارتند از: آیات 90 سوره طه؛ 138 سوره اعراف؛ 51 تا 53 سوره انبیا؛ 69 تا 74 سوره شعراء.

اعتکاف در روایات:

روایات زیادی پیرامون اصل اعتکاف و مسائل مربوط به آن، در جوامع روائی وارد شده است. به عنوان مثال به موارد ذیل اشاره می شود:

از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: «رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) وقتی ده روز آخر ماه (رمضان) فرا مى‏ رسيد، در مسجد اعتكاف مى‏ كرد و مؤمنان براى او خيمه ‏اى بپا مى ‏كردند و ایشان كمر همت بر عبادت مى بست و بستر خود را جمع مى کرد. بعضى گفتند: و از زنان كناره مى‏گرفت»؛[3] پس (در ادامه)، امام صادق (عليه السّلام) فرمود: امّا كناره گرفتن از زنان؛ پس این طور نبود، (بلکه) حضرتش ايشان را از مكالمه و خدمت و همنشينى خود باز نمى‏ داشت». مرحوم صدوق در این باره می گوید: «معناى سخن امام (عليه السّلام) که می فرماید: «امّا كناره رفتن از زنان، پس چنين نبود»؛ اين است كه ايشان را از خدمت و همنشينى با او منع نمى‏ كرد، و اما از مجامعت امتناع مى‏كرد، همان طور كه آن را منع فرمود؛ و از جمله «و بستر خود را جمع مى‏ کرد»؛ ترک  مجامعت دانسته مى ‏شود».[4]

همچنین پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) در باره اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان می فرماید: «هرکس در ماه رمضان ده روز معتکف شود، ارزش آن معادل دو حج و عمره می باشد».[5]

رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «هر کس از روی ایمان و حسابگری معتکف شود، گناهان گذشته او بخشیده می شود و مانند انسانی که تازه از مادر تولد یافته، خواهد بود».[6]

رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «هر کس روزی را برای خدا اعتکاف کند، خداوند بین او و آتش [جهنم] سه خندق فاصله قرار می دهد، که طول آن بیشتر از فاصله بین مشرق و مغرب است».[7]

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «جنگ بدر در ماه رمضان واقع شد و پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نتوانست معتکف شود، پس در سال آینده بیست روز اعتکاف کرد، ده روز برای همان سال و ده روز بابت قضای سال گذشته».[8]

بنابر این، سیره نبی مکرم اسلام (صلّی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام)، در دهه آخر ماه مبارک رمضان، از ادله مشروعیت اعتکاف به شمار می آیند.