کپی شد
ويژگى‌هاى دوره سوم فقه شیعه
دوره سوم فقه شیعه ویژگیهایی دارد که در ذیل ذکر می شود:
1. شکوفایی اجتهاد شیعه همزمان با پایان یافتن دوره نصوص یا دوره حضور امام.[1]
2. ظهور سه گرایش مختلف در میان فقهای امامیه: الف: گرایش اهل حدیث که نمایندۀ آن کسانی؛ مانند شیخ کلینی و شیخ صدوق بودند؛ ب: گرایش اهل کلام و اجتهاد و فتوا که نمایندۀ آن کسانی؛ مانند قدیمین؛ یعنی ابن ابی عقیل و ابن جنید بودند؛ ج: گرایش صاحبان مکتب اعتدال و واسطه که کسانی؛ مانند علی بن بابویه (پدر شیخ صدوق) و شیخ مفید نمایندۀ آن بودند.[2]
3. انقطاع حرکت اهل حدیث پس از تقریباً یک قرن و استمرار حرکت تکاملی اهل فتوا و اجتهاد از قدیمین تا سید مرتضی، در حالی که این دو حرکت همزمان با هم آغاز شده بودند.[3]
4. عرضه كتب فقهى به صورت تبويب شده، و غالباً در محدودۀ روايات و با استفاده از الفاظ روايت؛ البتّه گاه به صورت مبسوط، همراه با ذكر متن روايات و اسناد آن؛ مانند «كافى» شيخ كلينى و «من لا يحضره الفقيه» شيخ صدوق، و گاه با حذف اسناد بلكه با تقطيع متن روايات و اقتصار روايت بر مورد فتوا؛ مانند كتاب «شرايع» علی بن بابويه و كتابهاى «هدايه» و «مقنع» از شيخ صدوق.[4]
5. اين دوره آغاز تدوين اصول فقه به حساب مى‌آيد؛ نخست شيخ مفيد رساله‌اى به نام «التذكرة باصول الفقه» نوشت، آن گاه شاگردش سيّد مرتضى كتاب مشروح ترى در اصول فقه به نام «الذريعة الى اصول الشريعة» را تدوين كرد.[5]
6. اين دوره آغاز تدوين فقه مقارن نيز محسوب مى‌شود؛ به اين صورت كه موارد مورد اختلاف مسائل فقهى شیعه با مذاهب ديگر نيز ذكر مى‌شد. در اين ارتباط شيخ مفيد كتاب «الإعلام» و سيّد مرتضى كتابهاى «الإنتصار» و «الناصريات» را تدوين كردند.[6]
[1]. اسلامی، رضا، مدخل علم فقه، ص 291.
[2]. همان.
[3]. همان.
[4]. مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، ص 108 – 110.
[5]. همان، ص 110.
[6]. همان.