مقدمات تقریر برهان صدیقین ملاصدرا

این برهان را صدرالمتألهین بر اساس اصول حکمت متعالیه که خود آنها را بیان کرده است اقامه فرموده و آن را استوارترین براهین و طریقه صدیقین دانسته است،^[1] برهان وی بر اصولی مبتنی است که ابتدا آنها را باید در نظر داشت و سپس برهان تقریر شود:

1- اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت.

2- تشکیک در وجود: وحدت تشکیکی وجود عبارت است از این که وجود، یک حقیقت واحد و دارای مراتب شدت و ضعف است ‏و تمامی موجودات اعم از واجب الوجود تا هیولا (ماده) هر یک به حسب مرتبه خود از آن حقیقت ‏برخوردارند؛ یعنی در سنخ وجود با هم اشتراک دارند، ولی در مرتبه متمایز می شوند.‏

3- بساطت وجود:وجود، حقیقت بسیطی است که نه جزء دارد و نه جزء چیزی است؛ چون چیزی غیر از وجود نداریم.

4- معلول، عین ربط و نیازمندی به علت است:

ملاصدرا رابطه معلول به علّت را یک رابطه فقری می داند. معلول به جهت این که تمام هستی و هویّت خود را از علّت گرفته، دارای وجود ربطی است و بدون علّت دارای وجود نیست و وابستگی مطلق به آن دارد و از ذات معلول، جز محدودیّت، احتیاج و فقر چیزی نمی توان انتظار داشت.