مفهوم شناسی کرونا

چکیده مقاله مفهوم‌شناسی کرونا

واژه «کرونا» یا «کروناویروس» از کلمه لاتین «corona» یا کلمه یونانی«κορώνη»؛ به معنای تاج، هاله، چلچراغ گرد و نوک گرفته شده است. کروناویروس در اصطلاح علم پزشکی، خانواده بزرگی از‌ ویروس‌ها هستند که موجب ابتلا به طیفی از عفونت‎های دستگاه تنفسی در انسان‌ها می‌شوند که از سرماخوردگی تا ابتلا به بیماری‌های شدیدتری؛ مثل سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس-MERS) و سندروم تنفسی حاد (سارس-SARS) متغیر هستند. ویروس کرونایی که به تازگی کشف شده است، عامل ابتلا به بیماری کووید-19 است. مترادف واژه کروناویروس در فارسی، «ویروس تاج‌دار» است.

مفهوم‌شناسی لغوی کرونا

کرونا یا کروناویروس به یک گروه خاص از ویروس‌ها اطلاق می‌شود. واژه «کروناویروس» از کلمه لاتین «corona» یا کلمه یونانی«κορώνη»؛ به معنای تاج، هاله، چلچراغ گرد و نوک گرفته شده است.[i] این واژه به مشخصه ظاهری ویریون‌ها (شکل عفونی ویروس) که در زیر میکروسکوپ الکترونی دیده می‌شود، اشاره دارد که حاشیه‌ای از سطح بزرگ و پیازدار داشته و یادآور تصویری از یک تاج سلطنتی یا تاج خورشیدی است.[ii]

واژه مترادف کرونا

مترادف واژه کروناویروس در فارسی، «ویروس تاج‌دار» است.[iii] این نام از شکل ظاهری این ویروس گرفته شده است. پروفایل ظاهری این ویروس دارای گوشه‌های تاج مانند است و همین امر سبب نام‌گذاری این ویروس به نام کرونا شده که در لاتین به معنای «تاج» و یا «هاله» است.[iv]

مفهوم‌شناسی اصطلاحی کرونا

ویروس‌های کرونا در اصطلاح علم پزشکی، خانواده بزرگی از‌ ویروس‌ها هستند که می‌توانند حیوانات و انسان‌ها را بیمار کنند. تعداد زیادی از ویروس‌های کرونا که تاکنون شناخته‌شده‌اند، موجب ابتلا به طیفی از عفونت‎های دستگاه تنفسی در انسان‌ها می‌شوند که از سرماخوردگی تا ابتلا به بیماری‌های شدیدتری؛ مثل سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس-MERS) و سندروم تنفسی حاد (سارس-SARS) متغیر هستند. ویروس کرونایی که به تازگی کشف شده است عامل ابتلا به بیماری کووید-19 است.[v] کووید ۱۹ (۱۹-COVID) که از سوی سازمان بهداشت جهانی اعلام شده، مخفف «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و «سال ۲۰۱۹ میلادی» است.[vi]

پیشینه مفهوم اصطلاحی کرونا

دانشمندان و محققان تا اواسط قرن بیستم به دنبال کشف ویروس‌های ناشناخته بودند. در سال ۱۹۶۵، یک پژوهشگر از دانشگاه شیکاگو افراد مبتلا به سرماخوردگی را مورد آزمایش قرار داد و ویروس جدیدی به نام 229E را کشف کرد. محققان متوجه شدند که این ویروس شبیه ویروسی است که در دهه ۱۹۳۰ در مرغ‌های مبتلا به برونشیت کشف شده بود. ویروس کرونای دیگری به نام «OC43» نیز در سال ۱۹۶۷ توسط محققان کشف شد. اصطلاح «کروناویروس» در سال ۱۹۶۸ بر اساس بررسی این ویروس انتخاب شد؛ زیرا ویروس OC43 دارای سطح تاج‌دار بود.[vii]

در اواخر دسامبر سال 2019، یک سری موارد غیرقابل توضیح در مورد پنومونی[viii] در ووهان چین گزارش شد. دولت و محققان حوزه بهداشت در چین، اقدامات سریع را برای کنترل همه‌گیری آن انجام دادند و تحقیقات اتیولوژیک[ix] را آغاز کردند. در 12 ژانویه سال 2020، سازمان بهداشت جهانی (WHO) به طور موقت، ویروس جدید کرونا را به عنوان کرونا ویروس نوین-2019 نام‌گذاری کرد. در 30 ژانویه سال 2020، این سازمان همه‌گیری کروناویروس نوین-2019 را به عنوان فوریت بهداشت عمومی با نگرانی بین المللی (PHEIC) اعلام نمود. در 11 فوریه سال 2020، سازمان بهداشت جهانی رسما بیماری ایجاد شده توسط کرونا ویروس نوین-2019 را بیماری Corona Virus Disease 2019 (COVID-19) (کووید-19) نام‌گذاری کرد. در همان روز، گروه مطالعه کروناویروس (CSG) کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها آن را به عنوان سندرم تنفسی حاد شدید (Severe Acute Respiratory Syndrome) کرونا ویروس-2 (SARS-CoV-2) معرفی نمود.[x]

تفاوت اصطلاح کرونا با سارس

بیماری «سارس» همانند «کووید-19»، نوعی از انواع ویروس کرونا است. ویروسی که منجر به بروز سارس می‌شود با نام سارس-ویروس کرونا (SARS-CoV) شناخته می‌شود و ویروس کووید-19، سارس-ویروس کرونا-2 (SARS-CoV-2) نام دارد.[xi] سارس نام یک بیماری تنفسی است که در اثر ویروس SARS-CoV رخ می‌دهد. این کلمه مخفف سندرم حاد تنفسی است. شیوع جهانی سارس از اواخر سال 2002 تا اواسط سال 2003 ادامه داشت. در این میان، بیش از 8،000 نفر به این ویروس مبتلا شدند و 774 نفر جان خود را از دست دادند.[xii]

ویروس عامل کووید-19 و ویروس عامل طغیان سندروم تنفسی حاد (سارس) سال 2003، از نظر ساختار ژنتیکی به یکدیگر مرتبط هستند، اما بیماری‌هایی که ایجاد می‌کنند کاملاً متفاوت است. سارس کشنده‌تر از کووید-19 است، اما شیوع کمتری دارد. از سال 2003 به بعد، در هیچ‌جای جهان، طغیان سارس مشاهده نشده است.[xiii]

ارتباط معنای لغوی کرونا با معنای اصطلاحی آن

ارتباط مفهوم اصطلاحی کرونا با مفهوم لغوی آن این است که سبب نام‌گذاری اصطلاح کروناویروس، از شکل ظاهری این ویروس که دارای گوشه‌های تاج‌مانند است گرفته شده و واژه لغوی کرونا در لاتین؛ به معنای «تاج» و یا «هاله» است.[xiv]

کتابنامه مقاله مفهوم‌شناسی کرونا

1. جلالی فراهانی، علیرضا و همکاران، شناخت کرونا ویروس نوین-2019 و کووید-19 بر اساس شواهد موجود-مطالعه مروری، مجله طب نظامی، دوره 22، شماره 1، فروردین 1399، ص 1-11.
2. حییم، سلیمان؛ فرهنگ معاصر انگليسي ـ فارسي حييم؛ ‌نشر فرهنگ معاصر، چاپ دوازدهم، تهران، 1381 ش.
3. سایت خبرگزاری ایمنا.
4. سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
5. سایت خبری تحلیلی عصر ایران.
6. سایت داروخانه آنلاین.
7. سایت درمانکده.
8. سایت مرکز آموزشی و درمانی حضرت ولیعصر (علیه‌ السلام) دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی اراک.
9. سایت منظمة الصحة العالمیة (سازمان بهداشت جهانی).
10. سایت واژه یاب.
11. سایت ویکی پدیا.

---

[i]. حییم، سلیمان، فرهنگ معاصر انگليسي ـ فارسي حييم، ص 155.

[ii]. سایت خبری تحلیلی عصر ایران، «چین؛ افزایش قربانیان کرونا به ۵۶ نفر / هشدار “وضعیت وخیم”».

[iii]. خبرگزاری جمهوری اسلامی، «ویروس تاج‌دار قدرت‌طلب و مدیریت‌پذیر».

[iv]. داروخانه آنلاین، «تمام آن‌چه که باید در مورد بیماری کرونا بدانید!».

[v]. سایت منظمة الصحة العالمیة (سازمان بهداشت جهانی).

[vi]. سایت ویکی پدیا، «کرونا ویروس».

[vii]. سایت خبرگزاری ایمنا، «تاریخچه کرونا + منشاء ویروس».

[viii]. پنومونی یکی از عفونت‌های رایج ریه است که در اثر باکتری، ویروس یا قارچ ایجاد می‌شود. ر.ک: مرکز آموزشی و درمانی حضرت ولیعصر (علیه‌ السلام) دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی اراک.

[ix]. اتیولوژی (به انگلیسی: Etiology) یا سبب‌شناسی؛ به معنای شناخت علت یا علل پدیده‌ها است. این واژه در علوم مختلف به خصوص فلسفه و پزشکی به کار می‌رود. سبب‌شناسی در پزشکی؛ به معنای شناخت علل بیماری‌ها است. سایت ویکی پدیا؛ سایت واژه یاب.

[x]. جلالی فراهانی، علیرضا و همکاران، شناخت کرونا ویروس نوین-2019 و کووید-19 بر اساس شواهد موجود-مطالعه مروری، مجله طب نظامی، دوره 22، شماره 1، ص 3.

[xi]. سایت درمانکده، «مقایسه کوید-19 و سارس: بازگشت ویروس کرونا بعد از 16 سال».

[xii]. همان.

[xiii]. سایت منظمة الصحة العالمیة (سازمان بهداشت جهانی).

[xiv]. حییم، سلیمان، فرهنگ معاصر انگليسي ـ فارسي حييم، ص 155؛ سایت خبری تحلیلی عصر ایران، «چین؛ افزایش قربانیان کرونا به ۵۶ نفر / هشدار “وضعیت وخیم”»؛ خبرگزاری جمهوری اسلامی، «ویروس تاج‌دار قدرت‌طلب و مدیریت‌پذیر»؛ داروخانه آنلاین، «تمام آن‌چه که باید در مورد بیماری کرونا بدانید!».