مفهوم‌شناسی نماز خوف

نماز از واجباتی است که در هرحال (مگر برای زنان در برخی از حالات) واجب است و در هیچ‌مورد ساقط نمی‌شود، حتی در سخت‌ترین شرایط، البته در برخی از شرایط کیفیت آن فرق می‌کند؛ مثلا در شرایط بسیار دشوار و جنگ، نمازی با کیفیت خاص خوانده می‌شود که به آن نماز «خوف» گفته می‌شود.

خوف عبارت است از نيروى درک بيم و هراس از وقوع خطر، و حالت روانى است كه خود را آماده دفاع كند و با كمال قدرت از ضرر و خطرى كه او را تهديد مى‌كند خود را ايمن بدارد؛ از اين جهت خصلت پسنديده است، ولى خوف به‌طوری‌كه سبب اضطراب خاطر گردد و از اقدام به دفاع باز ماند، رذيله و خوى نكوهيده است.[1]

خوف؛ يعنى از نشانه‏اى پيدا و ناپيدا، منتظر چيزى مكروه و ناپسند شدن. نقطه مقابل خوف، امن است كه در كارهاى دنيوى و اخروى هر دو به‌كار مى‏رود.[2]

خلاصه آن‌که معناى «خوف» اين است كه علامت‌هايى از اين‌كه امرى خطرناک و لازم الاحتراز در شرف وقوع است ظاهر شود.[3]

به همین دلیل در بحبوحه جنگ در کارزار درگیری با دشمن زمانی که ترس حمله دشمن می‌رود، نمازی که خوانده می‌شود، آن نماز را «نماز خوف» می‌گویند، هم‌چنان‌که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در لیلة الهریر نمازشان را این‌گونه گزاردند.

[1]. حسينى همدانى، سيد محمد حسين، انوار درخشان، تحقيق: بهبودى، محمد باقر، ج ‏5، ص 254.

[2]. راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات، مترجم: خسروى حسينى، سيد غلامرضا، ج ‏1، ص 647.

[3]. طباطبایی، سید محمد حسین، الميزان في تفسیر القرآن، مترجم: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏9، ص 149.