کپی شد
مریم (س)
فهرست
مقام حضرت مریم
برای روشن شدن موضوع ابتدا زندگی حضرت مریم (ع) را مرور می کنیم:
از تواريخ و اخبار اسلامى و گفته مفسران استفاده مىشود كه “حنه” و “اشياع” دو خواهر بودند كه اولى به همسرى “عمران” كه از شخصيتهاى برجسته بنى اسرائيل بود در آمد و دومى را “زكريا” پيامبر خدا به همسرى انتخاب كرد.
سال ها گذشت، اما از همسر عمران فرزندى متولد نشد. روزى “حنه” زير درختى نشسته بود پرندهاى را ديد كه به جوجههاى خود غذا مىدهد، مشاهده اين محبت مادرانه، آتش عشق فرزند را در دل او شعلهور ساخت و از صميم دل از درگاه خدا تقاضاى فرزندى كرد و چيزى نگذشت كه اين دعاى خالصانه به هدف اجابت رسيد و باردار شد.
از بعضى روايات استفاده مىشود كه خداوند به عمران وحى فرستاده بود كه پسرى پر بركت كه مىتواند بيماران غير قابل علاج را درمان كند و مردگان را به فرمان خدا حيات بخشد به او خواهد داد كه به عنوان پيامبر به سوى بنى اسرائيل فرستاده مىشود.
او اين جريان را با همسر خود در ميان گذاشت و هنگامى كه او باردار شد تصور كرد فرزند مزبور همان است كه در رحم دارد، بى خبر از اين كه كسى كه در رحم او است مريم (مادر آن فرزند) مىباشد و به همين دليل نذر كرد كه پسر را خدمت گزار خانه خدا “بيت المقدس” نمايد. اما به هنگام تولد مشاهده كرد كه دختر است، در اين موقع نگران شد كه با اين وضع چه كند؛ زيرا خدمت كاران بيت المقدس از ميان پسران انتخاب مىشدند و سابقه نداشت دخترى به اين عنوان انتخاب شود.
بعضى گفتهاند: اقدام همسر عمران به نذر، دليل بر آن است كه عمران در همان حال باردارى او از دنيا رفته بود، و گرنه بعيد بود او مستقلا چنين نذرى كند.[1]
از آیات قران و آنچه در احادیث آمده است به خوبی معلوم می شود مریم دختر عمران در یک خانواده فقیر زندگی می کرد که از نظر مالی توانایی اداره او را نداشتند – زیرا پدرش قبل از تولد او از دنیا رفته بود- متولد شد و به همین جهت سرپرستی او را حضرت زکریا (شوهر خاله اش ) بر عهده گرفت.[2]
با توجه به آنچه بیان شد، زندگی این بانوی بزرگوار همواره با سختی ها، زحمت ها و محرومیت هایی همراه بوده است؛ زیرا ایشان بر طبق نذر مادرش از همان کودکی به عنوان خادم معبد انجام وظیفه می کرد و کارهایی فوق طاقت این کودک خردسال به او می سپردند، اما آن حضرت تمام این مشکلات را به جان خریده و کوچک ترین شکایتی نداشت. همچنین در مقابل زخم زبان ها و تهمت هایی که از طرف افراد مغرض و بی ایمان می شنید صبر می کرد و از خداوند رضایت کامل را داشت. و خداوند به خاطر آن، مقام صبر و رضایت و به خاطر اطاعت محض او ، وی را به چنین مقامی رساند و در باره اش فرمود: “و (به ياد آوريد) هنگامى را كه فرشتگان گفتند: «اى مريم! خدا تو را برگزيده و پاك ساخته و بر تمام زنان جهان، برترى داده است”.[3]
آری در اثر این تلاش های خالصانه خداوند او را بر زنان زمان خودش برتری داده است؛ زیرا خداوند شاکر است و اعمال نیک و عبادات خالصانه بندگانش را بدون پاسخ نمی گذارد. قرآن در این زمینه می فرماید: ”و كسى كه فرمان خدا را در انجام كارهاى نيك اطاعت كند، خداوند (در برابر عمل او) شكرگزار، و (از افعال وى) آگاه است”.[4]
تربیت پیامبری بزرگوار و اولو العزم برای هدایت و راهنمایی انسان ها به سوی خدا و هم چنین زندگی پاک و سالم حضرت مریم که یکی از بهترین الگوها برای تربیت زنان و مادران در هر عصر و زمان است، از بزرگ ترین خدمت های آن حضرت به جامعه بشریت است که با هیچ خدمتی قابل مقایسه نیست؛ زیرا روشن است که بالاترین خدمت به بشریت تربیت انسان است. اگر کسی موفق شود حتی یک انسان را به درستی تربیت کرده و به جامعه بشری تحویل دهد خدمت بزرگی کرده است تاچه رسد به این که مادری، پیامبر بزرگواری تربیت کند که منشأ هدایت میلیون ها انسان شود، آیا بزرگ تر از این خدمت، خدمتی می توان تصور کرد؟
بر این اساس، آیا این بشارت بزرگ و با ارزش جز در سايۀ تقوا و پرهيزگارى و ايمان و عبادت و زحمات طاقت فرسای حضرت مریم (ع) بدست آمده است؟! اين آيه گواه بر آن است كه مريم بزرگترين شخصيت زن در زمان خود بوده است. نکته ای که باید توجه داشته باشیم این است که خداوند متعال به اعمال خالص پاداش می دهد هر چند اندک باشد. به عبارت دیگر در پیشگاه پروردگار حکیم مهربان کیفیت اهمیت دارد نه کمیت.
سخن گفتن حضرت عیسی (ع) در گهواره در روزهای اول تولد گرچه معجزه بزرگی است که از عظمت شأن و مقام آن حضرت حکایت می کند، اما این معجزه بزرگ الاهی برای دفاع از عصمت و پاک دامنی مادرش بود که ناجوانمردانه آماج تهمت ناروا (زنا) قرار گرفته بود و دشمنان با استفاده از قرائن و شواهد موجود (تولد حضرت عیسی و شوهر نداشتن حضرت مریم) فرصتی به دست آورده بودند تا شخصیت این بنده بی گناه خدا را مورد تعرض قرار دهند و در صورتی که در این کار خود موفق می شدند نبوت حضرت عیسی (ع) نیز زیر سؤال می رفت.
تنها چیزی که حربه دروغ گویان و شایعه سازان را از کار انداخت همین معجزه بزرگ بود، چنانکه خداوند متعال در قضیه اتهام زلیخا به حضرت یوسف(ع) با معجزه مشابهی که کودک شیرخواره با سخن گفتن به پاک دامنی آن حضرت گواهی داد و صداقت و پاک دامنی او را در افکار عمومی آن روزگار به اثبات رسانید.
حضرت مریم و غذا و میوه بهشتی
این موضوع را باید در چند زمینه، مورد بررسی قرار داد:
اول: آیا غذایی که زکریای پیامبر آن را نزد مریم مشاهده می نمود، از بهشت برای او آورده می شد؟
دوم: آیا غذای بهشتی، لزوماً ماندگار بوده و یا این که ممکن است همچون اشیای موجود در جهان مادی، قابل تبدیل و تغییر باشد؟
اکنون به همین ترتیب، به پاسخ آن می پردازیم:
1. در ارتباط با قسمت اول، باید گفت: قرآن در باره غذای حضرت مریم می فرماید: “…. هر زمان زكريا وارد محراب او مىشد، غذاى مخصوصى در آن جا مىديد. از او پرسيد: «اى مريم! اين را از كجا آوردهاى؟!» گفت: «اين از سوى خدا است. خداوند به هر كس بخواهد، بى حساب روزى مىدهد».[5]
اما اين غذا چه نوع غذايى بوده و از كجا براى مريم آمده در آيه نیامده است؛ ولى از روايات متعددى كه در کتاب های روایی آمده، استفاده مىشود كه این بانوی الاهی، غذایش ميوه های غير فصل بوده که در كنار محرابشان به فرمان پروردگار حاضر مىشد.[6]
اين موضوع جاى تعجب ندارد كه خدا از بنده پرهيزگارش اين چنين پذيرايى كند، ولى بعضى از مفسران (مانند نويسنده المنار) معتقدند كه منظور از “رزقاً” همين غذاهاى معمولى دنيا بوده؛ زيرا از “ابن جرير” نقل شد كه بنى اسرائيل گرفتار قحطى شدند و زكريا قادر بر تأمين زندگى مريم نبود، در اين موقع قرعهاى زدند كه به نام مرد نجارى افتاد و او با میل و رغبت خود از درآمد كارش، غذاى مريم را تهيه مىكرد و به هنگامى كه زكريا در كنار محراب او قرار مىگرفت از وجود چنان غذايى در آن شرايط سخت تعجب مىكرد و مريم در پاسخ سؤال او مىگفت: “اين از طرف خدا است”؛ يعنى خداوند، مرد با ايمانى را علاقهمند به اين خدمت و در آن شرايط سخت، ساخته است.
اين تفسير، با قرائن موجود در آيه و با رواياتى كه در ذيل آن وارد شده است، سازگاری ندارد! در تفسير عياشى روايتى از امام باقر (ع) نقل شده است: “روزى پيامبر (ص) به خانۀ فاطمه زهرا (س) آمد در حالى كه چند روز در خانۀ او غذايى ديده نمىشد، ناگاه غذایى نزد او مشاهده كرد و از او پرسيد: اين غذا از كجا است؟ فاطمه (س) عرض كرد: از جانب خدا است؛ او هر كس را که بخواهد بدون حساب روزى مىبخشد، پيامبر (ص) فرمود: اين جريان همانند جريان زكريّا است كه در كنار محراب مريم آمد و غذاى مخصوصى در آن جا ديد و از او پرسيد: اى مريم! اين غذا از كجا است، او گفت: از ناحيۀ خدا است.[7]
البته، اين موضوع كه منظور از«رزقاً» غذاى بهشتى باشد از قرائنى كه در آيه هست نيز استفاده مىشود؛ زيرا
اولاً: كلمۀ «رزقاً» به صورت نكره آمده، که نشانۀ آن است كه رزق و روزی خاص و ناشناسى براى زكريا بوده است؛
ثانياً: پاسخ مريم كه «اين از طرف خدا است»، نشانۀ ديگرى براى اين مطلب مىباشد.
ثالثاً به هيجان آمدن زكريا و تقاضاى فرزندى از طرف پروردگار كه در آيۀ بعد به آن اشاره شده، قرينۀ ديگرى براى اين معنا محسوب مىشود.[8]
از طرف دیگر در علم کلام در باب توحيد افعالى ثابت شده است كه خداوند متعال، قدرت مطلق است و آفرینش، رزق، زنده کردن، میراندن، بی نیازی، فقر، عزّت، ذلّت، صحّت و مرض و… به دست قدرت او است؛ منتها گاهى افاضه توسّط اسباب عادى است (اسباب اختيارى و غیر اختيارى بشر) و گاهى بدون اسباب عادى است؛ مثل خلقت حضرت آدم و حوّا و … معجزات صادره از انبيا نیز از همين قبيل و بر خلاف عادت است، همچنین رزق حضرت مريم بر خلاف عادت و بدون اسباب ظاهری بوده است”.[9]
پاسخ پرسش دوم:
اکنون قاعدۀ پذیرفته شده ای در جهان مادی وجود دارد مبنی بر این که ماده و انرژی، هیچ گاه از بین نرفته، بلکه به یکدیگر تبدیل شده و در اشکال مختلف نمودار می شوند. در همین راستا، غذایی که به صورت معمول در این دنیا مصرف می شود، بعد از تبدیل مقداری از آن به انرژی و ماده در داخل بدن، باقیمانده ای نیز دارد که با دفع و تعریق از بدن انسان خارج می شود، اما دلیلی ندارد که این سیستم، تنها راه موجود برای تبدیل مواد باشد و دست کم از لحاظ عقلی محال نیست که شیوۀ دیگری در نظر گرفته شود که در آن، تعفن موجود در مواد دفع شده برطرف شود و یا تمام مواد مصرف شده، تبدیل به انرژی شود.
در ارتباط با جهان اخروی باید دانست که آیات و روایاتی به زندگی جاوید بشری در بهشت و دائمی بودن نعمت ها و لذت های آن، اشاره و تأکید می نمایند، بدان معنا نیست که غذاهایی که بهشتیان از آن تغذیه می نمایند نیز دائمی باشد، بلکه دلایلی بر خلاف این مطلب وجود دارد.
زید بن ارقم نقل می نماید که مردی از اهل کتاب نزد پیامبر آمده و عرضه داشت که شما معتقدید که بهشتیان می خورند و می آشامند. پیامبر فرمودند: بله … مرد سؤال کننده بار دیگر پرسید که آنها که می خورند و می آشامند، چگونه قضای حاجت می نمایند؟ پیامبر فرمودند: “این مواد از بدنشان، به صورت عرق خوش بویی، چون مشک آهو خارج می شود..”.[10]
به عبارتی دیگر، نعمت های بهشتی پایان پذیر نبوده، اما تغییر و تبدل در آن ممکن است.
با توجه به آنچه بیان شد و با در نظر گرفتن قدرت پروردگار، اهدای غذاهایی از نوع بهشتی آن به افراد برگزیده ای در این دنیا، هیچ مشکلی را ایجاد نمی نماید.
مطالعه موضوعات زیر در رابطه با بهشت می تواند مفید باشد:
1. وجود بهشت و جهنم در حال حاضر، 101 (سایت: 1798).
2. حقیقت بهشت و جهنم، 1945 (سایت: 1948).
3. ملال آور نبودن نعمت های بهشتی، 1823 (سایت: 1977).
[1] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، ج2، ص: 523، انتشارات دارالکتب اسلامیه، تهران،1376
[2] . آل عمران ،37-35:” إذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنىِّ نَذَرْتُ لَكَ مَا فىِ بَطْنىِ مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنىِّ إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ(35)فَلَمَّا وَضَعَتهَْا قَالَتْ رَبِّ إِنىِّ وَضَعْتهَُا أُنثىَ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَ لَيْسَ الذَّكَرُ كاَلْأُنثىَ وَ إِنىِّ سَمَّيْتهَُا مَرْيَمَ وَ إِنىِّ أُعِيذُهَا بِكَ وَ ذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ(36)فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَ كَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كلَُّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ يَامَرْيَمُ أَنىَ لَكِ هَاذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيرِْ حِسَابٍ(37)
[3]. آل عمران،42:” وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمين”
[4]. بقره ،158:” وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليم”
[5] . آل عمران، 37
[6] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 14، ص 195، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.
[7] . عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، نورالثقلین، ج1، ص333، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، قم، 1415 ق.
[8] . تفسیر نمونه، ج 2، ص530؛ تفسیر المیزان، ج3، ص273 و 274.
[9] . تفسیر نمونه، ج 2، ص530.
[10] بحار الانوار، ج 8، ص 149، ح 82.