مراکز علمی فعال فقه شیعه در دوره هفتم

مراکز علمی فعال فقه شیعه در دوره هفتم، عبارتند از:

1. حوزه نجف و کربلا:

حوزه نجف و کربلا، به تصریح مجلسی اول (ملا محمد تقی)، تحت تأثیر افکار اخباریان بود، به خصوص حوزه کربلا که پایگاه شیخ یوسف بحرانی، فقیه برجسته اخباری مسلک بود. فضای کربلا و نجف، آن چنان علیه مجتهدان بود که پیش از آمدن وحید بهبهانی به عراق، برخی اخباریان، کتاب­های مجتهدان را با دستمال بر می داشتند؛ چون آن را نجس می دانستند. حتی وحید بهبهانی پس از ورود به کربلا، علم اصول را در سردابه و زیرزمین درس می گفت؛ چون اخباریان آن را حرام می دانستند.[1]

2. حوزه بحرین:

این حوزه بیشتر مرکز اخباریان بود. شیخ علی بن سلیمان بحرانی (م 1064ق) که شاگرد شیخ بهایی در علم الحدیث بود، نخستین کسی است که گرایش اهل الحدیث را به بحرین برد. او اخباری مسلک به معنای مصطلح (مخالف اجتهاد و …) نبود؛ چون رساله ای در جواز تقلید نگاشت، ولی می توان افکار او را زمینه‌ساز اخباری‌گری دانست. پیش از او نیز باید از پدر شیخ بهایی یاد کرد که در اواخر عمر در بحرین اقامت گزید و در رونق حوزه آن جا سهم بسزایی داشت.[2]

3. حوزه اصفهان:

این حوزه به جهت مرکزیت شهر اصفهان در عصر صفوی، پایگاه صاحب منصبان شیخ الاسلامی، از جمله علامه مجلسی بود. آقا حسین خوانساری و پسرش آقا جمال و شاگرد آقا جمال؛ یعنی سید صدرالدین قمی و محقق سبزواری و محقق شیروانی، همه، پرورش یافتگان مکتب اصفهان هستند که در مصاف با اخباریان و زمینه سازی پیروزی اصولیان به رهبری وحید بهبهانی نقش داشتند.[3]

4. حوزه بهبهان:

وحید بهبهانی، سی سال در آن‌جا مقیم بود و در آن جا با اخباریان مبارزه می کرد؛ زیرا برخی اخباریان بحرین پس از هجوم خوارج به بحرین از آن جا هجرت کرده، در شهرهای ایران، به خصوص بهبهان جای گرفتند که از جمله آنها شیخ عبدالله سماهیجی بود.[4]