مدت زمان خروج توقیع

توقیعاتی که در پاسخ به سؤالات صدور می‏یافت، به طور معمول ظرف دو تا سه روز از جانب امام (علیه السلام) می‏رسید، چنانکه از چند روایت استفاده می‏شود و این مدت در ذهن افراد متمرکز بوده است. برنامه نایبان چنین بوده که سؤالات و تقاضاهای مراجعه کنندگان را در یک ورقه می‏نوشتند، سپس جواب آن‌ها یک‌جا می‏آمد.[1] گاهی نیز جواب سؤالی را شفاهی می‏گفتند، که نایب شخصا آن را ابلاغ می‏کرد و  گاهی به جهت مصلحتی که حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) می‏دانستند، اصلا جواب نمی‏فرمودند. مثلا اگر کسی از امام تقاضا داشت که برایش دعا کند تا خداوند به او فرزند پسری عطا فرماید؛ چون امام می‏دانستند که چنین چیزی نصیب آن شخصیت نیست، پاسخی نمی‏دادند.[2] به‌عنوان مثال، شخصی جواب نامه‏اش نیامد، بعد معلوم شد که از مذهب تشیع برگشته و قرمطی شده است.[3] اما توقیعاتی که بدون سؤال و درخواست افراد صادر می‏گشت، وقت معینی نداشت و هر موقع که امام (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) صلاح می‏دانستند، توقیعی می‏نوشتند و مطلبی اظهار می‏فرمودند.[4]

[1]. طوسی، محمد بن حسین، كتاب الغيبة للحجة، محقق / مصحح: تهرانى، عباد الله و ناصح، على احمد، ص 320؛ صدر، محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ج 1، 435 و  436.

[2]. كتاب الغيبة للحجة، 281 – 329.

[3]. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، محقق: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث‏، ج ‏2، ص 359.

[4]. ر ک: دايره المعارف تشيع، ج 5 الف، حایری، مهدی.