کپی شد
مادر فاطمه معصومه (سلام الله علیها)
مادر فاطمه معصومه (سلام الله علیها)، به نام تُکتَم، کنيز حميده مصفاه، مادر امام موسى کاظم (عليه السّلام)، و از زنان شايسته در عقل، دين و شرف بود که جناب حميده او را به فرزندش حضرت موسى بن جعفر (عليهما السّلام) بخشید و به آن حضرت گفت: «پسرم، «تكتم» كنيزى است كه بهتر از او كنيزى نديدهام و شک ندارم كه اگر نسلى از او به‌وجود آيد، خداوند آن نسل را پاک و مطهّر قرار مىدهد، او را به تو بخشيدم، با او به نيكى رفتار كن… ». [1]
ایشان نامها و القاب متعدّدی داشتند که برخی از آنها عبارتند از: «طاهره، نجمة، سکن النوبیة، سمان (سُمانة) و أروى».[2] کنیۀ ایشان «أمّ البنین» است.[3]
هاشم معروف حسنی می‌گوید: این زن، کنیزی از نوبیه (از نواحی سودان کنونی واقع در شمال آفریقا) به نام اروی و ملقّب به شقراء بوده است و نيز گفته مىشود مادر آن حضرت به نام «نجمة» و با کنيه «ام البنين» (مادر فرزندان) بود و نامش را به استناد سرودهای در مدح امام رضا (علیه السلام)، «تکتم» ذکر کرده‌اند که ترجمه اش چنین است: «برترین مردم از نظر شخصیت، پدر، قبیله، و اجداد، همانا علی (حضرت امام رضا (علیه السلام)) بزرگوار است. «تکتم» آن‌حضرت را، – به عنوان هشتمین سمبل دانش و بردباری و به عنوان امامی که حجت حق است – برای ما به ارمغان آورد».[4]
وی از زنان بزرگ و پاک‌دامن تاریخ و داراى صفات و كمالات عاليه بود و در ميان زنان مسلمان، مقامى عالى پيدا كرد؛ زيرا داراى عفّت، پرهيزكارى و روحى بزرگ بود. او در زمره زنان با شكوه در اسلام است. هر چند مادر آن‌حضرت كنيز بود، ولى اين ويژگى، موقعيت او را كاهش نداد؛ زيرا اسلام، ایمان و عمل صالح و تقوا را به عنوان ميزان امتياز براى افراد مىداند و هر چيز ديگرى را جز اين ميزان، مهم نمىداند.[5]
درباره اخلاق و فضایل وجودی مادر فاطمه معصومه (سلام الله علیها) نقل شده است: آنگاه که حمیده مصفاه (مادر امام کاظم علیه السلام) وی را مالک گردید، تکتم به علامت تکریم حمیده، هرگز در مقابلش بر زمین ننشست.[6] از نمونه‌های شگفت‌انگیزی که حمیده خاتون برای فرزندش امام کاظم (علیه السلام) بیان داشت، این بود: من در عالم رؤیا، رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) را مشاهده نمودم که خطاب به من فرمودند: «ای حمیده، نجمه را به فرزندت موسی (علیه السلام) ببخش که به زودی برایش بهترین مردمان زمین را به دنیا می‌آورد» و وى پس از اين خواب، كنيز را به فرزندش بخشيد.[7]
در خصوص عبادت مادر فاطمه معصومه (سلام الله علیها) نقل شده‌است: در ایام شیرخوارگی امام رضا (علیه السلام)، یادآور شد، کس دیگری را که شیر دارد مشخص کنند تا او را در این زمینه کمک کند، پرسیدند مگر شیر تو کم است؟ جواب داد: نه از این بابت مشکلی ندارم، ولی در اثر اشتغال به شیردادن، از انجام نوافل و ذکرهای مستحبی باز می‌مانم؛ بدین جهت نیروی کمکی می‌خواهم تا از این امور بازنمانم.[8]
[1]. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 14 و 15.
[2]. همان، ص 16 و 17.
[3]. همان، ص 17.
[4]. معروف حسنی، هاشم، الائمة الاثنی عشر، مترجم: مقدس، محمد، ج 2، ص 359 و 360.
[5]. ر.ک: شريف قرشى، باقر، پژوهشى دقيق در زندگانى امام رضا عليه السلام، مترجم: صالحى، سيد محمد، ج 1، ص 38.
[6]. عیون اخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 14.
[7]. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدى، ج 2، ص 41.
[8]. ر.ک: عیون اخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص 15.