کپی شد
فلسفه عدّه در ازدواج موقّت
آن چه تاکنون علم، درباره فلسفه و علت تشریع احکام الاهی کشف کرده است، تمام فلسفۀ یک حکم نیست، بلکه حکمتی از حکمت های متعدد و یا جزئی از علت تشریع آن حکم است و ممکن است آن حکم حکمت ها و علت های دیگری نیز داشته باشد که هنوز علم به آنها دست نیافته است. تنها خداوند علیم و حکیم است که دانای به همه حکمت ها و علت های احکام است. بنابراین، ما تنها به بعضی از حکمت های جعل احکام می توانیم اشاره کنیم نه همۀ آنها.
در مورد احکام الاهی آنچه را به عنوان فلسفه احکام می گوئیم تمام فلسفۀ یک حکم نیست، بلکه بهتر است بگوئیم بعضی از حکمت های یک حکم ممکن است باشد؛ چون فلسفۀ اصلی و کامل آن نزد خداوند حکیم است. در هر حال برای زن، در ازدواج موقت اگر یائسه یا صغیره[1] نباشد، بعد از دخول، نگه داشتن عده واجب است. امام خمینی (ره) در این زمینه فرموده اند: “زنى كه نُه سالش تمام شده و يائسه نيست اگر صيغه شود؛ مثلاً يك ماهه يا يك ساله، چنانچه شوهرش با او نزديكى نمايد و مدّت آن زن تمام شود يا شوهر مدّت را به او ببخشد در صورتى كه حيض مى بيند بايد به مقدار دو حيض و اگر حيض نمىبيند، چهل و پنج روز بايد از شوهر كردن خوددارى نمايد؛[2] یعنی عدّه ازدواج موقّت بعد از تمام شدن مدّت، در صورتى كه عادت ماهانه مىبيند، به مقدار دو حيض كامل است و اگر عادت نمىبيند چهل و پنج روز تمام است.[3]
اما زن يائسه لازم نیست عده نگه دارد. مراد از زن يائسه زنان پنجاه ساله غیر قرشیه و شصت ساله قرشیه است. اما زنى كه بچهدار نمی شود يائسه محسوب نمىشود و باید بعد از ازدواج عدّه نگه دارد.
در تعریف زنان يائسه فرموده اند: اگر زن غير قرشيه باشد پس از سن پنجاه يائسه است و اگر قرشيه است پس از شصت سال يائسه است و بچهدار نشدن زن را يائسه نمىنمايد و يقين به بچهدار نشدن زن موجب جواز ازدواج دائم يا موقت بدون عده نمىشود.[4]
اما این که فلسفه و علت تشریعِ وجوبِ نگه داشتن عده در ازدواج موقت چیست ما تنها می توانیم به بعضی از مواردی که تا کنون برای ما روشن شده است، اشاره کنیم:[5]
1. نگه داشتن عده بهترین راه جلوگیری از اختلاط انساب است، برای این که اگر فرزندی متولد شد، به طور یقین مشخص باشد که پدرش چه کسی است و در نتیجه محارم این فرزند معلوم باشد و بداند با چه کسانی نمی‌تواند ازدواج کند و نیز معلوم باشد که از چه کسی ارث می برد و چه کسی از او ارث می برد و… .
2. نگه داشتن عده موجب بهداشت جسمی و روحی طرفین است. چنانچه می‌دانید بسیاری از بیماری‌های خطرناک در اثر مقاربت حاصل می‌گردد و عده، خود به منزلۀ قرنطینه‌ای برای پیشگیری از آن به شمار می‌رود.
موضوع بهداشت روانی نیز مسئله‌ای جدی است؛ چرا که ارتباطات جنسی بدون فاصله زمانی، زیان‌های روحی شدیدی را از نظر فردی و اجتماعی وارد می‌سازد که بر متخصصان مسائل اجتماعی پوشیده نیست.[6]
3. اين محدوديت زمانی تا حدودى جلوى هوس رانی ها و بی بند و باری های زن و مرد را مىگيرد.
4. بدیهی است خدای متعال در تشریع احکام کرامت و شخصیت انسان را در نظر داشته، چه شخصیت فردی و چه اجتماعی. بنابراین، ممکن است این مسئله (نگه داشتن عده) ناظر به حکم این چنینی باشد؛ یعنی در نظر گرفتن شخصیت و کرامت انسانی زن در جامعه به عنوان یک انسان و عدم نگاه به او به عنوان یک کالا.
رعایت اين مقررات خود موجب بالا رفتن جایگاه ارزشی زنان در جامعه بشری است؛ چرا که دین اسلام به زن به عنوان انسانی کامل و مستقل و با حقوقی همانند حقوق مردان می نگرد، نه به عنوان یک کالای مصرفی و بی ارزشی که هر لحظه ای مردان هوسران اراده کنند در اختیار آنان باشد. نگه داشتن عده به زن ارزش و شخصیت می بخشد.
اینها تنها بخشی از حکمت های وجوب نگه داشتن عده در ازدواج موقت است که تا کنون برای ما روشن شده است، اما به یقین این حکم خداوند علیم و حکیم همانند دیگر احکام او دارای حکمت ها و منافع دیگری است که خداوند در آن قرار داده است.
[1]. مطابق مذهب اماميه زن مطلّقه يائسه و صغيره گرچه با آنها نزديكى شده باشد عدّه ندارند. توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج 2 ، ص 896، م 48.
[2]. توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج 2، ص 526، م 2515.
[3]. توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج 2 (مکارم)، ص 526، م 2515.
[4]. مجمع المسائل (للگلپايگاني)، ج 2، ص 161، س 451.
[5]. بعضی از این حکمت ها، هم در زنان نازا مطرح می شوند و هم در زنان غیر نازا.
[6]. درگاه پاسخ گویی به مسائل دینی.