علم اهل بیت (علیهم السلام)

در بینش اسلامى، با توجه به مسؤولیت هاى مهمّى که اهل بیت (ع)، در نظام هستى و جامعه اسلامى عهده‏دار هستند و مردم هم ملزم به تبعیت کامل و پیروى بى‏ چون و چرا از آنها هستند؛ اقتضاى طبیعى چنین حقیقتى آن است که آنان در تمام زمینه‏ها اعم از امور دینى و دنیوى و کلى و جزئى و همین طور آن چه مربوط به هدایت مردم است، علم و اطلاع کاملى داشته باشند، حتى براین اساس شیعه معتقد است: اولاً امام باید اعلم اشخاص باشد. ثانیاً علم او همانند علم پیامبر (ص)، حضورى، موهبتى و عام و فراگیر باشد؛ لذا در بخشى از روایات وقتى به توصیف علم امام پرداخته مى‏شود از کم و کیف آن با تعابیرى چون علم به “ما کان و ما یکون و ما هو کائن” یاد مى‏شود؛[1] به عنوان مثال در اصول کافى مرحوم کلینى بابى را تحت عنوان “ان الائمه یعلمون علم ما کان و ما یکون و انه لا یخفى علیهم شیء‏” ارائه نموده است و یا مرحوم علامه مجلسى حدود 22 روایت در جلد بیست و شش بحار[2] نقل کرده است که بر اساس مفاد آنها امام نسبت‏ به همه آنچه در آسمان و زمین و بهشت و جهنم تا قیامت واقع مى‏شود عالم است و چیزى نیست که ائمه (ع)، نسبت ‏به آن علم نداشته باشند.

حضرت صادق (ع) فرمود: «به خدا قسم به ما علم گذشتگان و آیندگان داده شده است. مردى از اصحاب امام عرض کرد فدایت شوم آیا شما از غیب اطلاع دارید؟ فرمود: واى بر تو، من نطفه‏هایى که در صلب مردان و رحم زنان هست می دانم. سینه‏هاى خود را گسترش دهید و بینا باشید و بر دل بسپارید. ما حجت خداى تعالى میان مردم هستیم و نمی تواند این معنا را تحمل نماید مگر، سینه هر مؤمن قوى که ، با اجازه خدا نیرویش به اندازه نیروى کوه هاى تهامه باشد. سوگند به خدا اگر بخواهم بشمارم سنگ‏ریزه‏اى که بر روى آن کوه ها است می شمارم. ریگ ها در هر روز و شب به وجود مى‏آیند مثل زاد و ولد مردم. به خدا قسم شما بعد از من با یک دیگر به دشمنى می پردازید تا آن جا که به جان یک دیگر مى‏ افتید». [3]

از امام زمان، (عج)، روایتى وارد شده است که می فرماید: «لا یعزب عنا شیء من اخبارکم»[4]؛ هیچ یک از اخبار شما از دید ما پنهان نمى‏ماند و ما بر همه امور شما اطلاع پیدا مى‏کنیم. بر اساس این روایت کمترین جایى براى شک در احاطه علم امام‏ زمان (ع) باقى نمى‏ماند.

از دقّت در مضمون این دسته از روایات به خوبى معلوم مى‏شود که اهل بیت و ائمه اطهار (ع)، به اذن الاهی از همه امور باخبر، و به همۀ عوالم و موجودات احاطه و اشراف دارند. [5]