سجده بر مهر و تربت

فقها و دانشمندان شیعه با پیروی از روایات ائمۀ شان (ع) می گویند: واجب است محل سجده در نماز، زمین یا چیزی که از زمین می روید یا از چیزهایی که غالباً خوردنی و پوشیدنی نیست باشد.[1]

اما این که چرا شیعه مقداری از خاک و گل را خشک می کند و به صورت مهر درآورده و بر آن سجده می کند؟

دلایلی برای این نقل کرده اند که برخی از آنها عبارت اند از:

1. به جهت اطمینان به طهارت و پاک بودن آن است؛ زیرا که یکی از شرایط محل سجده (چیزی که بر آن سجده می شود) آن است که پاک باشد. همچنین برای اطمینان به مباح بودن آن؛ چرا که یکی از شرایط محل سجده مباح بودن  آن است.

2. به خاطر این که در زمان ما غالباً کف خانه ها، مساجد و … با فرش پوشانده شده است و خاک یافت نمی شود، بنابراین، بر روی مهر سجده می کنند.

در پایان، پیرامون سجده سؤالاتی، از دفاتر مراجع شده است که همراه با پاسخ آن بیان می شود:

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

س): آيا بر زنى كه هنگام سجده بر مهر، پيشانى وى به خصوص جاى سجده با حجاب پوشيده شده است، اعاده نمازهايش واجب است؟

ج): اگر هنگام سجده متوجه وجود حائل نبوده، اعاده بر او واجب نيست.

س): زنى هنگام سجده، سر خود را روى مهر گذاشته، متوجه مى‏شود كه پيشانى وى به طور كامل با مهر تماس ندارد؛ زيرا چادر يا روسرى وى مانع از تماس كامل پيشانى با مهر است، لذا سرش را از روى آن بلند كرده و بعد از رفع مانع دوباره روى مهر گذاشته است، نماز او چه حكمى دارد؟ اگر عمل وى سجده مستقلى محسوب شود، نمازهايى كه خوانده است، چه حكمى دارد؟

ج): واجب است بدون اين كه سر خود را از زمين بلند كند، پيشانى‏اش را حركت دهد تا روى مهر قرار بگيرد. اگر بلند كردن پيشانى از زمين براى سجده روى مهر بر اثر جهل يا فراموشى بوده و اين عمل را فقط در يكى از دو سجده يك ركعت انجام مى‏داده، نمازش‏ صحيح است و اعاده واجب نيست. ولى اگر اين كار با علم و عمد بوده و يا در هر دو سجده يك ركعت آن را انجام داده، نمازش باطل و اعاده آن واجب است‏.