کپی شد
راه های پیش گیری و درمان حسد
مقدمه
انسان دارای حالات درونی گوناگونی اعم از حالات معنوی و عرفانی و یا حالاتی که امروزه از آن به عنوان بیماری های روانی (منسوب به روح و روان) یاد می کنند، است. بعضی از این حالات تنها در مواقع خاصی بروز می کند و برخی برای مدّت طولانی همراه انسان است. بسیار اتفاق می افتد که شناخت این احوال، علت بروز و ظهور و عواملی که موجب از بین رفتن آن حالت می شود، برای انسان تا آخر عمر ناشناخته بماند. یکی از بزرگ ترین خصوصیات ادیان الاهی به ویژه اسلام، شناساندن این حالات درونی به شخص است. گاهی شناخت و ارزش گذاری حالات درونی آن قدر سخت و دشوار است که شخص به گمان مثبت بودن آن، سال ها با آن زندگی کرده و بر نگهداری آن اصرار می ورزد.
همانگونه بیان شد یکی از این حالات درونی مذموم (بیماری روحی) “حسادت” است. در تعالیم اسلامی ما از حسادت به عنوان یک بیماری، بلکه بدترین بیماری ها یاد شده است.[1] اسلام برای تربیت نفوس و از بین بردن این بیماری ها، برنامه دارد،”اولين برنامه قرآن تزكيه نفس است، پاكيزه كردن روان از (این) بيماری ها، عقده ها، تاريكی ها، ناراحتی ها و انحراف ها است”.[2]
با بیان این مقدمه به اصل موضوع، یعنی پیش گیری و درمان حسد می پردازیم.
الف. راه های پیش گیری از ابتلا به حسادت
انسان برای این که مبتلا به بیماری حسادت نشود، باید در مرحلۀ اول سعی کند حقیقت حسادت را به خوبی درک کند، آفات و زیان های آن را به خوبی بشناسد، سپس با استعانت از خداوند و تلاش فکری خود سعی کند به این بیماری روحی دچار نشود.
ب. راه های درمان حسد
اولین قدم در درمان بیماری های درونی این است که شخص خودش بخواهد و ارادۀ چنین کاری را در خود ایجاد کند. به بیان شهید مطهری (ره): “يك تفاوت ميان بيماری هاى روانى و بيماری هاى غير روانى اين است كه بيمارى روانى را فقط خود انسان بايد تصميم بگيرد، ولى بيمارى غير روانى را ديگرى هم مى تواند تصميم بگيرد. یک بيمار غير روانى ممكن است بيهوش هم افتاده باشد طبيب مى آيد معالجه اش مى كند يا اگر نخواهد دوا بخورد آن را به زور به حلقش مى ريزند آمپول را به زور به او مى زنند و معالجه اش مى كنند، ولى در بيمارى روانى فقط و فقط بايد خود بيمار تصميم بگيرد احدى نمى تواند از ناحيۀ او تصميم بگيرد. بنابراين بيمار روانى مسئولیت دارد؛ زیرا در عين اين كه بيمار است طبيب هم است و مسؤوليتش از آن نظر است كه تو كه طبيب خودت هستى چرا خودت را معالجه نمى كنى؟”[3]
درمان حسد، دو ركن اساسى دارد: ركن اول آن شناخت حسد و ابعاد و نتايج آن در دنيا و آخرت است. ركن دوم بعد از اراده، عمل و اقدام است.
راه های عملی درمان حسد
1. عمل بر ضد مقتضاى حسد در گفتار و كردار؛ مانند: تواضع، خيرخواهى، شاد گشتن از رسيدن خير به ديگران و ريشه كن كردن حسد از طريق نابود كردن خباثت نفسانى حسادت انگيز (مانند تكبّر، رياست طلبى، دنيا خواهى).
2. دعا در حق محسود؛ از صميم قلب از خداوند بخواهد آن نعمت را براى آن شخص زيادتر بگرداند.
3. هرگاه نعمت های فراوان دیگران را می بیند، نعمتهايى را كه خداوند به خود او داده است،به یاد آورد چرا كه خداوند هيچ فردى را از همه خوبىها محروم نمىكند.
4. هرگاه نعمت های فراوان دیگران را می بیند، افرادى را به ياد آورد كه مشكلات ظاهرى بيشترى دارند.
5. تقويت نیروی عقل ، اگر انسان از اين نيرو به خوبى استمداد جويد و آن را بر ديگر قواى خود حاكم ساخته و از آن پيروى كند به تدريج تقويت خواهد شد و هراندازه به آن پشت نموده و بر خلاف رهنمودهاى آن عمل نمايد، به تضعيف آن پرداخته است. راه ديگر تقويت عقل و بسط معارف دين و پيروى دقيق از رهنمودهاى انبيا و اولیا است؛ زيرا تعاليم آنان بازگشاينده گنجينههاى خرد فراروى انسانها است.[4]
حسادت یکی از صفاتی است که همیشه دو طرف دارد، حاسد (کسی که حسادت می ورزد) و محسود (کسی که مورد حسادت واقع می شود). چه بسا حسادت انسان نسبت به یک محسود از بین برود، ولی این به معنای از بین رفتن حسادت در درون انسان نیست. شاید یک واقعه ای، دوباره حسادت انسان را در مورد شخص دیگری شعله ور کند. پس برای این که دوباره به این عادت برنگردیم باید برای همیشه از خود مواظبت کنیم تا حسادت درون زبانه نکشد و اگر حسادت ایجاد شد، از ظهور و آشکار کردنش خودداری کنیم. بر این اساس بهتر است که مبارزۀ با صفات رذیله از جمله حسادت، اساسی و ریشه ای باشد؛ مثلاً در بحث ما نخست باید عوامل پیدایش این صفت ناپسند (حسادت) را شناخت و با آن مبارزه و از بین برد تا هرگز و در مورد احدی بروز ننماید.
[1]. الحسد شر الأمراض. نک: آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و درر الکلم، ص 300، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، 1366.
[2]. مطهری، مرتضی، انسان كامل، ج1، ص 29، انتشارات صدرا، تهران، 1373.
[3]. مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضيات زمان، ج 2، ص 256 ، انتشارات صدرا، تهران، 1373.
[4]. با استفاده از نرم افزار پرسمان.