دلایل شفاعت از آیات و روایات

الف)شفاعت در آیات قرآن

به طور کلی، آیات قرآن در مورد شفاعت به سه دسته تقسیم می شوند.

1. در دستۀ اول آیاتی وجود دارد که به طور مطلق بحث شفاعت را نفی کرده اند؛ مانند این آیه: “بپرهيزيد از روزى كه احدى بجاى ديگرى جزاء داده نمي شود، و از او شفاعتى پذيرفته نيست، و از او عوضى گرفته نمي شود، و هيچ كس از ناحيه كسى يارى نمى‏گردد”،[1] و این آیه: “روزى كه در آن نه خريد و فروشى است، و نه رابطه دوستى”.[2]

2. در دستۀ دوم به اثبات شفاعت پرداخته شده است، ولی شفاعت را تنها برای خداوند قرار داده است؛ مانند این آیه: “بغير او ، ولى و شفيعى برايشان نيست”.[3] و آيه: “بگو شفاعت همه‏اش مال خدا است”.[4]

3. و در دستۀ سوم شفاعتِ کسانی پذیرفته شده است که خداوند به آنان اذن بدهد؛ مانند آیۀ: “امروز شفاعت سودى نمى‏بخشد، مگر از كسى كه رحمان به او اجازه داده باشد، و سخن او را پسنديده باشد، او به آنچه مردم كرده‏اند، و نيز به آنچه آثار پشت سر نهاده‏اند، دانا است، و مردم به او احاطه علمى ندارند”.[5]

اما آنچه که در مقام جمع بین این سه دسته از آیات باید بدان توجه داشت؛ این است که به جز خدا هیچ موجودی به طور مستقل نمی تواند شفاعت کند و اگر موجودی چنین قدرتی را به دست آورد به واسطۀ اعطای خداوند به آن شخص است.

از اين جا معلوم می شود: آياتى كه شفاعت را انكار مى‏كنند، اگر بگویيم ناظر به شفاعت در روز قيامت است، شفاعت به طور استقلال را نفى مى‏كند، و مي خواهد بفرمايد: كسى در آن روز مستقل در شفاعت نيست، كه چه خدا اجازه بدهد و چه ندهد او بتواند شفاعت كند، و آياتى كه آن را اثبات مى‏كند، نخست اصالت در آن را براى خدا اثبات مى‏كند، و براى غير خدا به شرط اذن و تمليك خدا اثبات مي نمايد، پس شفاعت براى غير خدا هست، اما با اذن خدا.[6]

شفاعت در روایات:

روایات زیادی از طریق شیعه و سنی در این باب وارد شده است که به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود:

1. رسول خدا (ص) فرمودند: “در روز قیامت مؤمنان نزد حضرت آدم می روند و می گویند: ای پدر، بهشت را برای ما باز کن! حضرت آدم می‌فرماید: من شایستگی این کار را ندارم. آنها نزد حضرت ابراهیم می‌روند. او هم می‌فرماید: من نیز شایستگی این کار را ندارم. حضرت موسی و حضرت عیسی نیز همین را می‌گویند و آنها را نزد من می‌فرستند. من برمی‌خیزم و از خداوند اذن می‌گیرم و شما مسلمانان را به سرعت برق از صراط عبور می‌دهم”.^[7]

2. آن حضرت در این باره (ص) فرمودند: “هر پیامبری از خدا درخواستی دارد، اما من درخواست خود را برای قیامت ذخیره کرده‌ام و آن شفاعت برای امت است”.^[8]

3. امام صادق (ع) فرمودند: “هر کس سه چیز را انکار کند، از شیعیان ما نیست: معراج رسول خدا (ص)، سؤال در قبر و شفاعت”.^[9]

4. امام باقر (ع) فرمودند: “رسول خدا (ص) اجازه شفاعت امتش را دارا است. ما نیز شفاعت شیعیان خود را می‌کنیم و شیعیان‌ ما نیز اهل خودشان را شفاعت می کنند”^[10].

شفاعت در قیامت، 440 (سایت: 470).

مفهوم شفاعت در اسلام، 350 (سایت: 350).

شفاعت و رضاى الاهى، 124 (سایت: 2974).

نفى مالكيت نفع و ضرر از پيامبر و طلب شفاعت و شفا از ايشان، 84 (سایت: 2378).

[2] بقره، 254.

[3] انعام، 51.

[4] زمر، 44.

[5] طه، 110.

[6] ترجمه الميزان، ج ‏1، ص 238.

[7]. بحار الانوار، ج 8، ص 35.

[8]. شیخ مفید، الاختصاص، ص 37.

[9]. “مَنْ أَنْكَرَ ثَلَاثَةَ أَشْيَاءَ فَلَيْسَ مِنْ شِيعَتِنَا الْمِعْرَاجَ وَ الْمُسَاءَلَةَ فِي الْقَبْرِ وَ الشَّفَاعَةَ”. بحارالأنوار، ج 6 ، ص 223.

[10]. همان، ص 48.