کپی شد
دستاوردها، آثار و تألیفات فرقه بابیه
فرقه بابیه دارای دستاوردها، آثار و تألیفاتی است که در ذیل به آنها، اشاره می‌شود:
الف) فرقههای نشأت گرفته از بابیگری
از بدو پیدایش فرقه بابیه، فرقه‌هایی از آن نشأت گرفته اند که هر یک برای خود ادعای خاصی دارند و دیگری را تخطئه می‌نمایند که عبارتند از: ازلی (پیروان یحیی صبح ازل)، بیانی (کسانی که کتاب بیان را مبنا قرار داده ودند)، دیانی‌ها (پیروان میرزا اسد الله دیان)، مرآتی، بهائی (پیروان حسین علی نوری که فرقههای دیگر را تحت تأثیر قرار داد)، قدوسی‌ها (پیروان محمد علی قدوس)، قرةالعینی‌ها (پیروان قرةالعین)، ثابتین، ناقضین، سهرابی، طرفداران چارلز میس ریمی، جمشیدی (پیروان جمشید معانی، ملقب به سماءالله)، و عیانی‌ها (که دریافت خاصی از بابیگری داشتند)؛[1]
ب) تألیفات
- سید علی محمد باب:
- تفسیر سوره یوسف یا احسن القصص: نخستین تألیف باب، کتابی در تفسیر سوره یوسف است که بابیان آن را «قیوم الأسماء» می‌خوانند.
- «بیان»: مشهورترین کتاب باب به عربی و فارسی است. نزد بابیان این کتاب به صورت کتاب وحی و شریعت و احکام آسمانی تلقی می‌شود.
- الواح خط، یا مجموعه الواح (خطاب به علما و سلاطین)، شامل 20 لوح، به خط علی‌محمد باب و سید حسین یزدی؛ کاتب باب.
- کتاب «صحیفه بین الحرمین» که بین مکه و مدینه نوشته شده است.
- پنج شأن.
- دلائل السّبعة، در دو قسمت عربی و فارسی (قسمت اول 14 صفحه، قسمت دوم 72 صفحه کوچک).
- صحیفه عدلیه.
- نه جزوه در تفسیر سوره بقره، حمد، توحید، قدر، عصر، کوثر و…
- کتاب الرّوح.
- زیارت جامعه، محتوی دو زیارت که با خواندن آنها ائمه اطهار (علیهم السلام) زیارت می‌شوند.
- رسالة للثمرة.[2]
آثار باب، غالباً به زبان عربی و مملو از اغلاط صرفی و نحوی است.
نکته قابل توجه این‌که، هر چند اصلی‌ترین کتاب باب، «بیان» است، ولی به همه آثار وی نیز «بیان» اطلاق می‌شود، چنان‌که در کتاب بیان فارسی مذکور است: «ملخص این باب آن که کل آثار نقطه، مسمی به بیان است، ولی این اسم به حقیقت اولیه، مختص به آیات (مطالب کتاب بیان) است، و بعد در مقام مناجات به حقیقت ثانویه ذکر می‌شود، و بعد در مقام تفاسیر به حقیقت ثالثیه، و بعد در مقام صور علمیه به حقیقت رابعیه، و بعد در مقام کلمات فارسیه به حقیقت خامسیه، اطلاق می‌شود».[3]
- یحیی صبح ازل
باب نخست کتاب بیان را به 19 واحد در 19 باب، تنظیم کرده بود، اما نتوانست آن را به پایان برساند؛ از این رو وصیت کرد که بقیّه را جانشینش؛ میرزا یحیى صبح ازل تکمیل کند،[4] اما آیا میرزا یحیى، بیان را تکمیل کرده یا نه؟ به گفته مسیو نیکلا: به طورى که میرزا یحیى صبح ازل به من اظهار کرد، این کار را انجام داده است، اگر چه چنین کارى به نظر من غیر ممکن است.[5]
- محمد علی بارفروشی (قدّوس)
نقل شده محمدعلی بارفروشی از نخستین گروندگان به علی‌محمد باب، هزار بیت (بیست هزار بیت[6]) در شرح «الله الصمد» نوشته است.[7]
- میرزا جانی کاشانی
میرزا جانی کاشانی از پیروان پر و پا قرص سید علی‌محمد باب بود، و کتابی به نام «نقطة الکاف» در تاریخ ظهور باب و وقایع هشت سال اول از تاریخ بابیه نوشت. مستشرق شهیر؛ ادوارد براون انگلیسی، مقدمه مفصلی بر این کتاب نوشته و خود به طبع و نشر آن پرداخته است، این کتاب در 362 صفحه که 66 صفحه‌اش مقدمه ادوارد براون است در سال 1328 هجری قمری در لیدن هلند به طبع رسیده است. تناقضات و بافتنی‌ها و مهملات این کتاب بی‌شمار است.[8]
- میرزا آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی
کتاب «هشت بهشت»، نوشته میرزا آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی (داماد صبح ازل)؛ دو تن از ازلیان است که در فلسفه احکام آیین بیان و شرح حال عده‌ای از فضلا و قدمای بابیه و چگونگی انقسام بابیان به ازلی و بهایی و رد بهاییان نوشته شده، و از مآخذ کتب نفیسی است که ادوارد برون؛ مستشرق انگلیسی درباره بابیه تألیف نموده است. این کتاب، همچنین دارای نقدی کلامی- تاریخی، بر دعوت استقلالی میرزا حسینعلی نوری (سردسته بهاییان) است که با ادبیاتی سخت به نگارش در آمده است.[9]
علت نام‌گذاری کتاب به هشت بهشت، وجود هشت بابی است که در آن گردآوری شده‌است. هشت باب از این قرارند: باب اول: در حقوق الهیه، باب دوم: در تهذیب اخلاق، باب سوم: در تدبیر و حکمت منزل، باب چهارم: در حقوق مدنیه، باب پنجم: در حقوق و نوامیس عامّه، باب ششم: در حقوق ملکوتیه، باب هفتم: در احوال قیامت و دلائل ظهور قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله)، باب هشتم: در وقایع قیامت و ظهور نقطه بیان و اصحاب او.[10]
و. عبدالحمید اشراق خاورى
وی که از بابیان است، دو کتاب دارد: یکی به نام «مطالع الأنوار»؛ ترجمه و تلخیص تاریخ منسوب به نبیل زرندى[11] و دیگری «رحیق مختوم».
[1]. ر.ک: محمدی اشتهاردی، محمد، بابی گری و بهایی گری، ص 70. شرح اين ماجرا در كتاب «پرنس دالگوركي»، از مرتضی – احمد – آ، ص 80 تا 85 آمده است، آنها به بيش از بيست فرقه رسيده‌اند. همچنین ر.ک: تدینی، سید حبیب الله، تحلیلی از چهار مرحله بابیگری، پایگاه تحلیلی تبیینی برهان.
[2]. ر.ک: دکتر مصطفوی، حسن، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء، ج 2 و 3؛ محمدی اشتهاردی، محمد، بابی گری و بهایی گری، ص 164؛ ربانی گلپایگانی، علی، مسلک بابيه و بهائيه به طور اجمال.
[3]. باب، علی محمد، بیان فارسی، باب 17 از واحد 3، ص 100 و 101.
[4]. باب، علی محمد، رساله للثمرة، صفحه 8، سطر 1.
[5]. محاکمه و بررسی باب و بهاء، ج 1، ص 178، به نقل از مسیو نیکلا، مذاهب ملل متمدّنه، ص 30.
[6]. ر.ک: میرزا جانی کاشانی، نقطة الکاف (نسخه الکترونیکی)، به کوشش: ادوارد برون، ص 89.
[7]. ر.ک: آیتی (آواره)، عبدالحسین، الکواکب الدریة، ج 1، ص 43.
[8]. بابی گری و بهایی گری، ص 81.
[9]. کرمانی میرزا آقاخان و روحی، شیخ احمد، هشت بهشت (نسخه الکترونیکی).
[10]. همان.
[11]. استاد محیط طباطبایی تحقیق ارزنده ای درباره تاریخ نبیل زرندی دارند که برای آگاهی بیشتر ر.ک: تاریخ نو پدید نبیل زرندی، نويسنده: استاد محیط طباطبائی، سایت راسخون.