خمس ، عمره و حج تمتع

حج و عمره از عباداتی هستند که هرسال مردم زیادی برای انجام آن مشتاق رفتن به بیت الله الحرام می باشند.

با توجه به این که برای اعزام زائران محدودیت هایی وجود دارد. هم اكنون كساني كه قصد تشرّف به حج يا عمره را دارند، بايد براي حفظ نوبت، مبلغ مقرّري را به بانک بسپارند كه اين مبلغ مطابق قرارداد مضاربه است و سودی نيز به آن تعلّق مي گيرد و زماني كه پس از حدود سه سال، نوبتِ تشرّف آن ها فرا مي رسد، اصل پول و سود آن را دريافت مي كنند و به سازمان حج و زيارت مي سپارند و به عمره يا حج مشرف مي شوند. حال با توجّه به اين كه سپردن پول به بانک مقدّمه رفتن به عمره يا حجّ است و چنانچه كسي اين پول را به بانک نسپارد نوبتي را براي رفتن به عمره و يا حج نخواهد داشت و اكنون طريق رفتن به حج نيز همين است، آيا به اصل پول و سود آن خمس تعلّق مي گيرد يا نه؟[1]

در این زمینه پاسخ هایی از دفاتر مراجعه ارائه شده است که به تفصیل بیان می شود.

آيت اللّٰه تبريزى(ره): در فرض سؤال چنانچه بر اصل پول سال بگذرد؛ يعنى از وقت به دست آوردن پولى كه به بانک سپرده‌اند، سال گذشته، بايد خمس آن را بپردازند و نسبت به مقدارى كه زيادتر از اصل پول به آنها مى‌دهند، اگر در همان سال به حج يا عمره بروند چيزى بر آنها نيست. و اللّٰه العالم.

آيت اللّٰه خامنه‌اى(دامت برکاته): در فرض مرقوم، اگر در همان سالِ خمسى سپرده‌گذارى به حج يا عمره مى‌رود، خمس ندارد، ولى اگر نوبت حج او پس از آن سال خمسى است، اصل پول خمس دارد لكن سود حاصله اگر پيش از سال عزيمت قابل وصول نبوده جزو درآمد سال وصول، محسوب است كه اگر در همان سال به حساب هزينۀ سفر محسوب شود، خمس ندارد.

آيت اللّٰه سيستانى(دامت برکاته): به اصل پول خمس تعلق مى‌گيرد و نيز به سود آن، اگر از طريق معاملۀ شرعيّه ملک صاحب پول شده است، بلى اگر حج بر آنها مستقر شده و راه ديگرى براى رفتن به حج در سال ثبت نام نداشته باشند خمس به آن تعلق نمى‌گيرد.

آيت اللّٰه صافى(دامت برکاته): وجوب خمس معلوم نيست، هرچند احتياط خوب است و نسبت به سود آن، اگر با آن پول معاملات شرعى، با رعايت شرايطش انجام شود و پرداختِ سود، طبق قرارداد بايد در موقع تحويل اصل پول پرداخت شود، سود مذكور از منافع سال وصول است كه اگر در همان سال صرف مئونه شود خمس ندارد و اگر باقى بماند آن هم خمس دارد.

آيت اللّٰه فاضل(ره): افرادى كه براى تشرف به حج يا عمره ثبت نام مى‌كنند و در همان سال توفيق تشرّف پيدا نمى‌كنند، بايد خمس اصل پول و سود متعلّقه مربوط به سنوات سابق را بپردازند، مگر براى افرادى كه حج بر آنها مستقر شده و تمكّن از خريد فيش را ندارند.

آيت اللّٰه نورى همدانی(دامت برکاته): اگر همان سالى كه مستطيع شده است، آن پول را براى انجام حج در نوبت خود به حساب ريخته است، آن پول جزو مئونه و مخارج آن سال محسوب مى‌شود و خمس ندارد ولى اگر در سال هاى قبل مستطيع بوده است و تأخير انداخته و به حساب نريخته است بايد خمس آن را بدهد.

آیت الله مکارم (ره) . اگر پولى كه براى نام‌نويسى حج داده مى‌شود، از درآمد همان سال بوده باشد خمس ندارد.[2]

حضرت  آیات بهجت (ره): به پولى كه از درآمد سال براى حج و عمره واريز مى‏شود، خمس تعلق نمى‏گيرد ولى اگر بعد از گذشت سال آن را پس بگيرد يا مثلًا فيش آن را بفروشد، بايد خمس آن را پرداخت نمايد.[3]

عمره مفرده

كسى كه براى عمره مفرده ثبت نام كرده، در حالى كه بردن او به عمره قطعى بوده و براى رفتن نيز به ناچار مى‏بايست پولى به حساب بريزد ولى در سال بعد نوبت او شد، و به عمره مشرف خواهد شد، آيا سر سال خمس، به اين پول كه به حساب سازمان حج و زيارت واريز شده، خمس تعلّق مى‏گيرد يا نه؟

آيت اللَّه بهجت(ره): در فرض سؤال خمس واجب نيست.

آيت اللَّه فاضل لنكرانى(ره): در فرض مذكور خمس پول را بايد بدهد مگر اين كه ديگر نتواند پول را از سازمان حج پس بگيرد كه در اين صورت خمس ندارد.

آيت اللَّه خامنه‏اى(دامت برکاته): در فرض مزبور خمس ندارد.

آيت اللَّه صافى ،گلپايگانى: پول مذكور خمس ندارد. و اللَّه العالم.

آيت اللَّه سيستانى(دامت برکاته): خمس دارد.

آيت اللَّه مكارم شيرازى (دامت برکاته): خمس ندارد.[4]

آيت اللَّه نورى همدانى: در عُمره نيز اگر به طور متعارف يک مرتبه يا در چند سال يک مرتبه باشد، پولى كه به حساب ريخته است خمس ندارد،، امّا سودى كه مى‌گيرد از ارباح آن سالى است كه آن را تحويل مى‌گيرد و اگر تا آخر سالِ خمسى خود آن را در مخارج لازم زندگى خرج كرد، خمس ندارد و اگر بماند و سال بر آن بگذرد خمس دارد.[5]

آيت اللَّه شيخ جواد تبريزى(ره): بايد آن را تخميس نمايد و اللَّه العالم.[6]