حقوق جسمانی میت

حمایت اسلام از بعد جسمانی انسان از مسلمات است. چنانچه آیۀ 33 سورۀ بنی اسرائیل و قسمتی از آیۀ 32 سورۀ مائده نیز به صراحت، تحریم قتل به ناحق را، بیان نموده‌اند. این حمایت پس از مرگ نیز از بین نمی‌رود. در بحث حقوق میت نسبت به تمامیت جسمانی چند مورد را می‌توان مطرح کرد که به آنها اشاره می‌ شود:

1.وصیت بر جسم:

در مورد ماهیت وصیت بر جسم دو دسته نظر وجود دارد؛ بدین معنا که اگر شخصی وصیت کند که جسم او پس از مرگ برای آموزش و پیشرفت علم به آزمایشگاه های تشریح سپرده شود؛ عده‌ای[1] معتقدند از آن جا که وصیت بر جسم برای تشریح، با ادلۀ موجود دفن فوری -که بدون شک از واجبات هم محسوب می‌شود- منافات دارد؛ در نتیجه باید گفت که وصیت بر جسم برای تشریح باطل است؛ یعنی اگر کسی به طور کلی وصیت کند که جنازه‌اش برای تشریح به آزمایشگاه برده شود این وصیت اعتبار حقوقی ندارد، اما نظر مخالفی[2] هم وجود دارد که معتقد است: از آن جا که این وصیت بر خلاف قواعد آمره نیست و دارای فایده اجتماعی‌ است؛ وصیت صحیح است و همچنین اگر متوفّی، تکلیفی در این زمینه معین ننموده باشد این حق به ورّاثش منتقل می‌شود. البته به نظر نیز چنین مقبول‌تر است که بنا به مصالح عموم و با توجه به نیاز جامعۀ پزشکی برای پیشرفت به تشریح، دفع افسد به فاسد کنیم و اگرچه دفن سریع جنازه از واجبات است، ولی باتوجه به مصلحت، تشریح میت و وصیت بر جسم برای این منظور را صحیح بدانیم.

2.پیوند اعضا از میت:

طبق آنچه که گفته شد نظری که غالب است و صحیح‌تر به نظر می‌رسد پذیرش و تصدیق وصیت بر جسم است. اما باید توجه داشت که این مسئله به وصیت بر جسم برای اهدای جنازه جهت تشریح محدود نمی‌شود و باید توجه داشت که گاه این امکان وجود دارد که نیاز و تقدس حیات انسان‌ها، لزوم پیوند اعضا از مرده به زنده را به‌وجود آورد، مسئله‌ای که حقوق نیز آن را نادیده نگرفته و در سال 1379 قانونش را به تصویب مجلس شورای اسلامی رسانده است. باید توجه داشت که در کشور ما افراد می‌توانند با تهیه کارت اهداء اعضا تمایل خود به اهداء اعضایشان پس از مرگ را اعلام کنند، اما باید توجه داشت که این کارت تکلیف حقوقی ایجاد نمی کند و فرد می‌تواند درخواست خود را پس بگیرد. حتی در صورت وجود کارت نیز این ورثه هستند که باید در رابطه با پیوند تصمیم‌گیری کنند و این کارت فقط در جهت آماده سازی روحی ورثه متوفی و در نظر گرفتن تمایل میت دارای ارزش است.

البته این امکان نیز وجود دارد که فرد در وصیتنامه‌اش در رابطه با پیوند اعضایش تعیین تکلیف کند که به نظر، بنا به همان دلایلی که وصیت بر جسم برای تشریح را درست شمردیم این وصیت هم صحیح باشد. در این مسئله فقها و از جمله آیت الله خامنه‌ای[3] ملاک جواز این پیوند و صحت وصیت به آن را در ضرورت حفظ حیات انسان دیگر می‌دانند.[4]