تلاش آیت الله بروجردی برای وحدت جهان اسلام

آیت الله بروجردی در دوره‌ای رهبری جامعه اسلامی را به عهده گرفت که جنگ فرقه‌ها، شکافی عمیق بین فرقه‌ها به ویژه شیعه و سنی ایجاد کرده بود. آیت الله بروجردی، عامل وحدت را در آشنایی فرقه‌ها با یکدیگر و هم‌چنین نزدیک ساختن این فرقه‌ها با یکدیگر می‌دانست. او برای رساندن این پیام به جامعه سنی، با «دارالتقریب»[1] پیوند خورد. احادیث و کتاب‌های الفت‌آفرین شیعه را که نشانه تفکر شیعه بود، برای مطالعه و نشر، به عالمان آن جامعه عرضه داشت. پیام‌های شفاهی و کتبی به عنوان جامعه شیعه از سوی ایشان ارسال شد و مواضع شیعه را در مسایل گوناگون بیان داشت. این هم‌گامی و هم‌سویی از طرف بزرگ‌ترین مرجع تقلید شیعه، افزون بر این‌که عرصه‌ها را بر اختلاف تنگ کرد و دست‌های تفرقه‌برانگیز استعمار را برید، سبب شد مذهب شیعه که تا آن روز در میان دیگر مذاهب پایگاهی نداشت و از هر سو رد می‌شد، جایگاه و پایگاهی را که سزاوارش بود، باز یابد و به غربت و انزوای آن پایان داده شود.

مذهب شیعه به عنوان یکی از مذاهب بزرگ اسلامی، در دانشگاه «الازهر مصر» کرسی تدریس یافت. غبار از چهره حدیث «ثقلین»[2] زدوده شد و از محدوده شیعه پا فراتر نهاد. مهم‌ترین کتاب‌های تفسیری، روایی و فقهی شیعه، در سرزمین مصر در جایگاه مطالعه و تحقیق و تتبع قرار گرفت و به زیور طبع آراسته شد. آیت الله بروجردی، قهرمانانه سدّها را یکی پس از دیگری شکست و فرهنگ شیعه را از حصار آهنین که خودی و بیگانه بر گردش استوار ساخته بودند، رهانید و شیعه را به عنوان مذهبی منطقی و دارای روش‌های دقیق علمی برای استخراج احکام از متن شریعت و عامل به حدیث شریف «ثقلین» که همه فرقه‌ها بر آن باور داشتند، در بزرگ‌ترین پایگاه علمی سنی آن روزگار؛ یعنی جامع الازهر مصر مطرح کرد. این تلاش گسترده و سترگ سبب شد عالمان سنی درنگ کنند و این مذهب و بدنه اصلی آن را مطالعه کنند. هر چه بیشتر درنگ کردند، بیشتر شیفته شدند ]تا آن جا که[ فطرت پاک آنان در فتوای مفتی اعظم مصر، شیخ شلتوت جلوه‌گر شد[3] و وی فتواى تاريخى معروف خود را در مورد به رسميت شناختن مذهب شيعه اعلام نمود. به تعبیر شهید مطهری: نبايد گفت مرحوم آقای بروجردی نسبت به اين مسأله (تقریب و وحدت اسلامی) علاقه‏مند بود، بلكه بايد گفت عاشق و دلباخته اين موضوع بود و مرغ دلش براى اين موضوع پَر‌مى‏زد.[4]

[1]. شهید مطهری در این باره می‌گوید: «از حسن تصادف، چندسال قبل از زعامت و رياست معظم‌له كه هنوز ايشان در بروجرد بودند، «دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه» به همت جمعى از روشنفكران سنّى و شيعه تأسيس شد و معظم‌له در دوره زعامت خود تا حد ممكن با اين فكر و با اين مؤسسه كمک و همكارى كرد». مطهری، مرتضی، مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى، ج ‏20، ص 155.

[2]. «عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) دَعَا رَسولُ اللَّهِ أَصْحَابَهُ بِمِنًى فَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ أَمَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي فَإِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْض…»‏. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد (صلّى الله علیهم)‏؛ محقق: کوچه باغى، محسن، ج ‏1، ص 413، ح 3.

[3]. ابراهیم‌پور، ابراهیم، اسوه مرجعیت: ویژه‌نامه آیت‌الله‌العظمی بروجردی، تهیه‌کننده: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ص 54 و 55.

[4]. مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى، ج ‏20، ص 155.