searchicon

کپی شد

تعریف اصطلاحی بداء

در اصطلاح برای بداء دو معنا قابل تصور است:

  1. پديدار شدن رأى جديد براى خداوند كه پيش از اين آگاهى نداشته و سپس به آن پى برده باشد که اين معنا باطل و نسبت آن به خداى تبارک و تعالى محال و ممتنع است.
  2. پديدار ساختن امرى براى مردم كه در گذشته بر ايشان پنهان بوده است؛ يعنى اين امر را خداوند از ازل مى‏دانسته و از همان آغاز به همين شكل جديد كه پديدار گشته مقدّر داشته است، ولى به جهت مصلحتى كه مقام تكليف آن را ايجاب مى‏كرد، براى مدتى آن را از مردم مخفى داشته و سپس در موقع خود آشكار نموده است، اين معنا معقول و پذيرفته است.[1]

بر این اساس معنای اصطلاحی پذیرفته شده بداء نزد شیعه؛ عبارت از: تغيير مقدرات از سوى خداوند بر اساس پاره‌اى حوادث و وقايع و تحت شرايط و عوامل ويژه است.[2]

نتیجه این‌که در اصطلاح دانشمندان، محدّثان و متکلّمان شیعه، بداء به معنایی آمده که نسبت دادن آن بر خداوند روا است؛ یعنی بداء به معنای حکم به وجود اشیاء و اراده ایجاد آن طبق مصلحت، محو حکم و ایجاد چیزی در شرایط خاص و زمان معین و این زیاده و نقصان در صورتی است که قضای حتمی و اراده قطعی الهی بر آن تعلق نگرفته باشد.[3]

«بداء» اگر به رأى و عقيده استناد يابد، در صورتى كه شخص، مسبوق به رأيى نباشد، به معناى پيدايش رأى و گرنه به معناى تغيير رأى است.[4]

 

[1]. معرفت، هادى، تفسير و مفسران، مؤسسۀ فرهنگى التمهيد،  ج 1، ص 522.

[2]. طباطبایی، سید محمد حسین، الميزان فی تفسیر القرآن، ج ‌11، ص ‌380 ‌ ـ‌381.

[3]. آتهرانی، قا بزرگ، الذّریعة الی تصانیف الشیعه، ج 3، ص 57 – 51.

[4]. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ج ‌1، ص ‌212، ماده «بدا»؛ ابن الاثیر الجزری، علی بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ص ‌109، ماده «بدا».