کپی شد
امام جواد (علیه السلام) و تربیت شاگردان
مىدانيم كه يكى از ابعاد بزرگ زندگى ائمه ما، بعد فرهنگى آن است. اين پيشوايان بزرگ هركدام در عصر خود فعاليت‌های فرهنگى داشته و در مكتب خويش شاگردانى تربيت مىكردند و علوم و دانش‌هاى خود را توسط آنان در جامعه منتشر مىكردند، اما شرائط اجتماعى و سياسى زمان آنان يكسان نبوده است؛ مثلا در زمان امام باقر و امام صادق (عليهما السلام) شرائط اجتماعى، مساعد بود و به همين جهت تعداد شاگردان و راويان حضرت صادق (عليه السلام) بالغ بر چهار هزار نفر مىشد، ولى از دوره امام جواد تا امام عسكرى (عليهم السلام) به دليل فشارهاى سياسى و كنترل شديد فعاليت آنان از طرف دربار خلافت، شعاع فعاليت آنان بسيار محدود بود و از اين نظر تعداد راويان و پرورش يافتگان مكتب آنان نسبت به زمان حضرت صادق (عليه السلام) كاهش بسيار چشمگيرى را نشان مىدهد؛ بنابر اين اگر مىبینيم كه تعداد راويان و اصحاب حضرت جواد (عليه السلام) قريب صد و ده نفر بودهاندو جمعا 250 حديث از آن حضرت نقل شده، نبايد تعجب كنيم؛ زيرا از يک سو، آن حضرت شديداً تحت مراقبت و كنترل سياسى بود و از طرف ديگر، زود به شهادت رسيد و به اتفاق دانشمندان بيش از بيست و پنج سال عمر نكرد!
در عين حال، بايد توجه داشت كه در ميان همين تعداد محدود اصحاب و راويان آن حضرت، چهرههاى درخشان و شخصيتهاى برجستهاى مانند: على بن مهزيار، احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى، و… بودند كه هر كدام در صحنه علمى و فقهى وزنه خاصى به شمار مىرفتند، و برخى داراى تأليفات متعدد بودند.
از طرف ديگر، روايان احاديث امام جواد (عليه السلام) تنها در محدثان شيعه خلاصه نمىشوند، بلكه محدثان و دانشمندان اهل تسنن نيز معارف و حقايقى از اسلام را از آن حضرت نقل كردهاند؛ به عنوان نمونه «خطيب بغدادى» احاديثى با سند خود از آن حضرت نقل كرده است.همچنين حافظ «عبد العزيز بن اخضر جنابذى» در كتاب «معالم العترة الطاهرة» و مؤلفانى نيز مانند: ابو بكر احمد بن ثابت، ابو اسحاق ثعلبى، و محمد بن مندة بن مهربذ در كتب تاريخ و تفسير خويش رواياتى از آن حضرت نقل كردهاند.[1]
[1]. طوسى، محمد بن حسن، رجال، ص 397-409، چاپ اول، نجف، منشورات المكتبة الحيدرية، 1381 ق؛ مؤلف «مسند الامام الجواد» تعداد ياران و شاگردان امام جواد را 121 نفر مىداند، عطاردي، عزيز الله، مسند الامام الجواد، مشهد، المؤتمر العالمي للامام الرضا (عليه السلام)، 1410 ق) و قزوينى آنها را جمعا 257 نفر مىداند، قزويني، سيد محمد كاظم، الامام الجواد من المهد الى اللحد، مؤسسة البلاغ، چاپ اول، بيروت، 1408 ه. ق.