کپی شد
اسلام و برده داری
با مقایسه ای بین مسلمانان صدر اسلام و دیگر جوامع در برخورد با افراد باقیماندۀ از دشمن، مشاهده می نماییم که مسلمانان انسانی ترین برخورد را در مقابل آنان داشتند. هنگامی که امپراطوران و قدرتمندان آن زمان، بعد از پیروزی بر دشمن، تمام آنان را کشته و شهرهایشان را به آتش می کشیدند،[1] سپاه اسلام به گونه ای دیگر عمل می نمود. امام صادق(ع) می فرمایند که پیامبر خدا(ص) از کشتن کودکان و زنانی که مستقیما وارد نبرد نشده اند، نهی فرمودند و در پی آن بیان شده که حتی اگر زنانی نیز مستقیما وارد جنگ شده و به پیکار با مسلمانان پرداختند، باز هم در حد توان و امکان نباید آنان را به قتل رسانید.[2]
هر چند در صدر اسلام، در مواردی این اجازه را صادر شده است که افرادی از دشمن به ملکیت و بردگی مسلمانان در آیند، اما آن را نوعی حمایت اجتماعی از آنان تلقی نموده و اجازۀ هیچ گونه رفتار غیر انسانی با آنان را نداده و حقوق انسانی آنها را در نظر داشته و با روش های مختلف سعی در آزادی مجددشان می نموده است، بگونه ای که مثلا اگر شخصی؛ حتی با دلیل موجهی؛ بندۀ خود را تنبیه می نمود، مستحب بود که او را آزاد نماید[3] و اگر کنیزی فرزندی می آورد، خود به خود از سهم الارث فرزند خویش آزاد می گشت و هم چنین آزادی بندگان و کنیزان، مجازات بسیاری از گناهان و جرایم قرار گرفته بود و علاوه بر آن، همان گونه که در قرآن نیز به آن اشاره شده،[4] آزاد نمودن بندگان به صورت داوطلبانه هم از عباداتی به حساب آمده که موجب نزدیکی به خداوند می گردد. با این تمهیدات، کشورهای اسلامی، زودتر از سایر کشورها، سیستم برده داری را از میان برداشتند.
به عقیدۀ برخی فقیهان شیعه، در زمان غیبت امام عصر(عج)، جهاد ابتدائی برای کشورهای اسلامی مجاز نبوده و آنان نمی توانند به کشورهای دیگر حمله ور شوند. حضرت امام خمینی(ره)در این زمینه می فرمایند: در زمان غیبت امام زمان (ع)، نایبان عمومی آن حضرت؛ یعنی فقهای جامع الشرائط در اجرای امور سیاسی و سایر مسائلی که به امام (ع) مربوط است، به جای ایشان عمل می نمایند مگر در قضیۀ جهاد ابتدائی (که مشروط به حضور امام است[5]) یرخی دیگر نیز که جواز جهاد ابتدایی را؛ در صورت وجود مصلحت و با اجازه ولی فقیه؛ خالی از قوت نمی دانند[6]، ولی با این وجود، برده گرفتن از میان دشمنان را جایز نمی دانند.[7]
بر این اساس؛ همان گونه که در عمل مشاهده می نماییم؛ موضوع مالکیت و بردگی به هیچ وجه مطرح نبوده و به همین دلیل نیز در تألیفات فقهای معاصر ، کمتر به بحث های مرتبط با برده داری برخورد می نماییم .
[1] – نابودی و به آتش کشیده شدن بخش وسیعی از میراث فرهنگی ایرانیان همانند تخت جمشید، نشانه ای از این رفتار می باشد .
[2] – حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه ق، ج 15، ص 64، روایت 19993 .
[3] – همان، ج 19 ، ص 419.
[4] – سورة بلد، آیة 13.
[5] – خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج 1، ص 482، مسئله 2 .
[6] – خامنه ای، علی، اجوبه الاستفتائات، الدار الاسلامیه، بیروت، چاپ سوم، 1420 ه ق، ص 187، سؤال 1051 .
[7] – همان، سؤال 1054.