ورزش

تعریف ورزش

وَرزش به فعاليت ها يا مهارت هاي عادي جسماني اي گفته مي شود که بر پايه يک رشته قوانين مورد توافق همگاني و با اهداف تفريحي، يا براي مسابقه، نشاط شخصي، دستيابي به ورزيدگي، مهارت جويي يا آميزه اي از اين اهداف انجام مي گيرد. تعريف ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگي دارد. براي نمونه پيکارهاي شنا که در برابر هزاران نفر در يک استخر سرپوشيده مسابقاتي انجام مي گيرد يک گونه از ورزش بشمار مي رود در حالي که شنا در يک استخر معمولي يا در دريا يک تفريح شمرده مي شود. رشته هاي فراواني در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزينه زيادي را چه به عنوان شرکت کننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش مي کنند. ورزش و ورزش کردن طي ساليان طولاني از قالب يک تفريح و سرگرمي به قالب يک حرفه و فعاليت درآمده است و تعداد بيشماري از ورزشکاران حرفه اي در سراسر جهان از طريق ورزش به ثروت و زندگي رسيده اند. اين يکي ديگر از خصوصيات ورزش به شمار مي آيد.

جایگاه اخلاق در ورزش

سلامتی جسم و روح، از اموری است که انسان همیشه در پی آن بوده و هست. دین اسلام، همواره به عنوان دین کامل و جهان شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می اندیشد و همه راه های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده است، ارزش تندرستی را بیان می کند؛ حفظ بهداشت را لازم می داند و طبیعتاً ورزش نیز به عنوان پیش­نیاز تندرستی مورد تأیید اسلام می­باشد.

امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد. میلیون ها نفر به آن اشتغال دارند و چندین برابر آن نیز تماشاگر و طرفدار برنامه های مختلف ورزشی اند. ورزش در مواردی نیز استحکام بخش وحدت ملی و اجتماعی جوامع بوده و فضایل و رذایل رایج در آن منعکس کنندۀ فضایل و رذایل حاکم بر آن جامعه است.[1]

اخلاق ورزش یکی از موضوعات اخلاق کاربردی است که برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست های اخلاقی در حرفه ها، تکنولوژی، حکومت و غیره کاربرد دارد.[2]

برخی از مهم ترین محورها و موضوعاتی که مجال طرحِ مباحث اخلاق ورزش قرار می گیرد(اعم از جنبۀ مثبت و منفی)، عبارت اند از: ارزش ها در ورزش، جوانمردی، رقابت و همکاری، بازی منصفانه، تقلب، مواد نیروزا، اخلاق هواداری و تماشاچی­گری، روابط اخلاقی میان مربی و ورزش­کاران و … .[3]

افعال اخلاقی ارزشمند، برتر از ارزش های مادی است؛ به گونه ای که هر انسانی در برابر آن خضوع و احترام می کند، هر چند خود نتوانسته باشد بدان­ها عمل کند؛ به همین جهت، باید گفت: تمام آن چه در اخلاق عمومی وجود داشته و متناسب و قابل پیاده شدن در میادین ورزشی بوده، باید مورد عمل قرار گیرد.

به دیگر سخن؛ یک ورزشکار، علاوه بر جسم، به روح نیز باید توجه نماید؛ زیرا میان تن و روان ارتباط نزدیکی وجود دارد، بدین جهت در اسلام، تنها به تربیت و پرورش جسم توجه نشده، بلکه به موازات جسم، به روح نیز توجه شده و دستورات فراوانی در زمینۀ تربیت و تقویت آن آمده است؛ مانند: روزه، نماز، دعا و … و گرنه پرداختن به جسم به تنهایی دارای ارزش انسانی نبوده و انسان را از محدوده حیوانیت خارج نمی کند.

امام خمینی (ره) با تأکید بر این دو اصل اساسی، در دیدار با ورزشکاران می‏ گویند: «ورزشکاران، به همان صورتی که ورزش جسمی دارند، ورزش روحی هم داشته باشند. از قدیم ورزش کاران ایران، به یاد خدا و علی (ع) بوده‏اند و این از برجستگی‏های آنان بوده است».[4]

نکتۀ مهم در این جا، این است که، هرکدام از سازمان ورزشی و ورزش کاران باید به وظایف اخلاقی خود آشنا بوده و آن را به تناسب در میادین ورزشی به کار ببرند؛ زیرا اگر سازمان ورزشی دارای قوانین و منشور اخلاقی نباشد، یک ورزش کار هم نمی تواند به وظایف خود آشنا بوده و خود را در زمینه ورزش متخلّق به اخلاق نماید.

در نوشتار حاضر، به برخی از وظایف و فضایل اخلاقی که یک ورزش کار باید آنها را در میادین ورزشی رعایت کند، اشاره می شود:

یک. جهاد با نفس امّاره: یعنی، مبارزه با هوا و هوس­های شیطانی که آدمی را به سوی گناه و معصیت فرا می خواند. یک ورزش کار باید – مانند هر انسان دیگری- با این هوس­های شیطانی مبارزه کرده و بر آنها غلبه کند.

در این باره احادیث زیادی از سوی معصومان (ع) وارد شده است که به برخی از آنها به عنوان نمونه اشاره می شود:

1. رسول اكرم (ص) فرمود: نيرومند و قهرمان كسى نيست كه در كُشتى، رقيب خود را بر زمين زند، بلكه نيرومند كسى است كه در موقع خشم، مالك نفس خود باشد.[5]

2. رسول اكرم (ص) بر جمعيّتى گذر كرد كه بين آنها مرد پر قدرت و نيرومندى بود كه سنگ بزرگى را از زمين بر می­داشت و مردم آن را سنگ زورمندان يعنى وزنه قهرمانان مى‏ناميدند و همه از عمل آن ورزش كار قوى در شگفت بودند. رسول اكرم پرسيد: اين اجتماع براى چيست؟ مردم عمل وزنه بردارى آن قهرمان را به عرض رساندند. آن حضرت فرمود: آيا به شما بگويم قوی تر از اين مرد كيست؟ قوی تر از او كسى است كه به وى دشنام گويند و تحمّل نمايد و بر نفس سركش و انتقام­جوى خود غلبه  كند و بر شيطان خويش و شيطان دشنام‏گو پيروز شود.[6]

3. امام علی (ع) می فرماید: هواى نفست دشمن‏ترين دشمنان تو است. كوشش كن كه بر آن غالب و پيروز شوى و گرنه هلاكت خواهد كرد.[7]

4. امام موسی کاظم (ع) فرمود: پيغمبر اكرم (ص) به سربازانى كه از جبهۀ جنگ برگشته بودند فرمود: در گشايش و رحمت باشند مردمى كه جهاد اصغر را انجام داده و جهاد اكبر به عهده آنان باقى مانده است. عرض شد يا رسول اللَّه جهاد اكبر كدام است؟ فرمود: جهاد با نفس.[8]

دو. گذشت و بخشش: یک ورزشکار، باید دارای روحیۀ گذشت و بخشش باشد. وقتی در اوج قدرت و توانایی بوده و بر رقیب خود برتری و پیروزی یافته، بر او سخت نگیرد و در صدد انتقام جویی و صدمه زدن به حریف برنیاید. او باید عفو و گذشت را شکرانه پیروزی خویش قرار دهد.

امام علی (ع) در این زمینه می فرماید:«و خشم خود را فرو بنشان، و هنگام توانایی [از کیفر] بگذر، و در هنگام تندخویی بردبار باش، و با وجود تسلّط داشتن [از انتقام] دوری کن، تا برایت پاداش و عاقبت [نیکویی] باشد».[9]

سه. پرهیز از تکبّر: ورزش کار، هر چند نیرومند باشد، نباید به قدرت، توان و مقاماتی که دارد مغرور شده و بر دیگران تکبّر ورزد. او باید بداند همه نیروها و توان ها، از ناحیه خداوند قادر متعال است. از این جهت است که در نماز، به هنگام به پاخاستن می گوییم: «بحول الله و قوّته أقوم و أقعد».

امام حسین (ع)، وقتی به لشکر انبوهی از دشمن حمله می برد می فرمود:«لاحول و لا قوّة الا بالله».[10]

خداوند متعال نیز، همین مطلب را در قرآن مجید تذکر داده و می فرماید:«…أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَميعاً…»؛[11] تمامِ قدرت و نیرو،از آنِ خدا است.

پس دلیلی وجود ندارد که افراد نیرومند و ورزش کار به قوّت و توان خود تکبّر ورزیده و مغرور شده و خدا را از یاد ببرند، و از آن نیرو و توان خدادادی در راه های غیر صحیح استفاده نمایند.

عاقبت غرور، شکست و سقوط است، شخص مغرور و متکبّر، حریف را دست کم گرفته، احتیاط را از دست داده و در نتیجه شکست می خورد. همان طور که امام علی (ع)فرموده :«آفت انسان شجاع، ضايع كردن دورانديشى است».[12] و نیز: «آفت صاحب قوت و توانائى، ضعيف شمردن دشمن است».[13]

چهار. رقابت شرافت­مندانه و جوان­مردانه: یکی از ویژگی ها در برخی از ورزش­ها «رقابت» است. در مباحث اخلاقی رقابت فرد به فرد است که اهمیت و محوریت دارد. در همین رقابت است که مهارت های جسمی و روحی، توانایی ها و هم آهنگی ها باهم جمع می شوند و موجب رشد جسمی و روحی یک ورزش کار می شود.

شکل ایده آل ورزش، این مسئله را که چه رقابتی می تواند به دوستی و رفاقت بینجامد، به خوبی به نمایش می گذارد. اگر یک ورزش کار به رقیب خود تنها به عنوان یک دوست نگاه کند و بداند که قصد تخریب او را ندارد و دشمن خود تلقی ننماید، بلکه او را مانند خود، فردی دارای توانایی ها و فضایل مشابهی ببیند، این رقابت به دوستی می انجامد و دیگر «بردن به هر قیمت»، حتی با فریب کاری، میانشان نخواهد بود.

حرکات ورزشی در قالب رقص به همراه موزیک

انجام دادن برخی از ورزش ها به خاطر سرعت انجام عمل به موزیک های تند (مثل ترنس موزیک) نیاز دارد حال این سؤال مطرح می شود که اگر هدف از انجام دادن این ورزش ها کاهش یا افزایش وزن یا تندرستی بوده و رقص نباشد حکم شرعی آن چیست؟ و یا اگر نیت بقیه افراد از جمله مربی، غیر از ورزش کردن گاهی اوقات رقصیدن باشد حکمش چیست؟

با توجه به معانی طرب، لهو و مجالس لهو و لعب،[14] به دیدگاه برخی از مراجع تقلید پیرامون استماع موسیقی اشاره می شود: اکثر فقها نوعی از موسیقی را که «لهوی» باشد حرام می دانند نه همۀ انواع موسیقی را و بعضی استماع موسیقی مطرب را نیز حرام می دانند.[15]

حضرات آیات عظام امام (ره)، خامنه ای، سیستانی، فاضل لنکرانی (ره) و مکارم شیرازی می فرمایند: گوش دادن و یا نواختن هر نوع موسیقی که مطرب باشد جایز نیست. [و] ملاک در حرمت شاد یا غمناک بودن موسیقی نیست بلکه ملاک مطرب بودن یا نبودن آن است.[16]

آیت الله گلپایگانی (ره): شنیدن موسیقی و یا نواختن آن مطلقاً [چه لهوی و مطرب باشد یا نباشد] حرام است.[17]

آیت الله صافی گلپایگانی: آن چه را عرف مردم موسیقی می دانند. استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلم و فروش آلات آن [مطلقا] حرام است.[18]

آیت الله نوری همدانی: گوش دادن به هر آهنگی که مطرب و لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست.[19]

آیت الله وحیدخراسانی: گوش دادن به هر آهنگ لهوی که مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست.[20]

آیت الله بهجت (ره): استعمال [نوازندگی با] آلات مختص به لهو در غیر لهو بنابر احتیاط واجب جایز نیست و استعمال آنها در لهو مطلقاً حرام است و موسیقی مطرب استماع آن هم حرام است.[21]

آیت الله تبریزی (ره): موسیقی مناسب مجالس خوش گذرانی موسیقی لهوی است و نواختن و گوش دادن به آن حرام است.[22]

بنابراین به اتفاق همۀ مراجع اگر موسیقی از نوع حرام آن باشد[23]، تحریک یا عدم آن، غمگین یا شاد بودن آن، مرکز پخش مانند صدا و سیما باشد و یا غیر آن و … هیچ اثری در حرام بودن آن ندارد.[24]

بر این اساس هر چند ورزش فی نفسه اشکال ندارد، اما گوش دادن به موسیقی حرام در همین ورزش ها هم جایز نیست هر چند هدف از ورزش تندرستی و امثال آن باشد.

از سویی دیگر اگر این حرکات ورزشی مصداق رقص محسوب گردند حکم رقص را دارند و حرمت موسیقی جدای از حرمت رقص است و رقص حکم خاص خود را دارا است.

تعریف مراجع تقلید از رقص متفاوت است.

آیات عظام: امام، بهجت، تبریزی، خامنه ای، سیستانی، فاضل و گلپایگانی: هر عملی که عرفاً بدان رقص بگویند.

مکارم شیرازی: رقص حرکات موزونی است که به منظور لهو و لعب انجام می شود.[25]

براین اساس، اگر در جایی رقص صدق کند، حکم آن از دیدگاه مراجع عظام تقلید به شرح زیر است:

امام خمینی (ره): بنابر احتیاط واجب رقصیدن خانم ها در هر کجا اعم از مجلس عقد و عروسی و یا مولودی ها جایز نیست مگر رقصیدن زن برای همسر خود.[26]

حضرت آیت الله گلپایگانی (ره): فقط رقصیدن زن برای شوهرش جایز است و در غیر این مورد حرام است.[27]

حضرت آیت الله اراکی: رقص اشکال دارد.[28]

حضرت آیت الله بهجت: رقص مطلقاً اشکال دارد.[29]

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی: فقط رقص زن برای شوهرش جایز است و در غیر این صورت حرام است.[30]

حضرت آیت الله وحید خراسانی: رقصیدن مطلقاً ـ با قطع نظر از ترتب هرگونه خلاف شرع و عنوان حرام دیگری ـ بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[31]

حضرت آیت الله سیستانی: به احتیاط واجب جایز نیست به جز رقص زن و شوهر در جایی که دیگری نباشد.[32]

حضرت آیت الله مکارم: تنها رقص زن برای شوهرش جایز است و بقیه اشکال دارد.[33]

مقام معظم رهبری: اصل رقصیدن اشکال ندارد مگر این که مستلزم فعل حرامی باشد. [مانند تحریک شهوت حرام، استماع موسیقی و …] و در این مسئله فرقی بین انواع رقص ها نیست.[34]

ایشان می فرمایند: به طور کلی اگر رقص به گونه ای باشد که منجر به تحریک شهوت شود یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده ای باشد، حرام است.[35]

اگر رقص زن برای شوهرش یا بر عکس، همراه ارتکاب حرامی نباشد، اشکال ندارد.[36]

همچنین پاسخ مراجع عظام به این سؤال که آیا زن یا مرد می تواند به تنهائی و به دور از چشم دیگران (حتی از نگاه همسر خود) برای ورزش بدن برقصد؟ به این شرح است:

آیات عظام امام، تبریزی، خامنه ای و سیستانی: اشکال ندارد، ولی سزاوار است مؤمن از لهو اجتناب کند.[37]

آیات عظام بهجت، فاضل، نوری و وحید: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[38]

آیات عظام صافی و مکارم: حرام است.[39]

نتیجه این که اگر عنوان رقص[40] یا استماع موسیقی حرام بر حرکات ورزشی صدق کند؛ اشکال دارد و در غیر این صورت اشکالی ندارد و در این گونه امور لازم است هر مکلفی به مرجع تقلید خود رجوع نماید.

به هر حال سؤالات ذکر شده به دفاتر مراجع نیز ارسال شده و جواب های زیر دریافت گردیده است:

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

در صورتی که موزیک مناسب مجالس لهو و فساد نباشد مانعی ندارد.

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):

اگر موسيقى مطرب لهوى نباشد مانعى ندارد و تشخيص آن به عهده خود مکلّف است.

رقص اگر موجب تهييج شهوت يا مستلزم كار حرام يا ترتّب مفسده‌اى باشد يا زن ‏در بين مردان نامحرم برقصد، حرام است.‏

دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی):

ورزش فی نفسه خوب است، ولی اگر همراه با وسائل موسیقی و یا به جهت رقص کردن باشد، جایز نیست. و الله العالم.

حکم ورزش ایروبیک

ورزش ایروبیک ورزشی پر تحرک است که اساس آن موسیقی است بدین معنا که همواره با موسیقی همراه است و حرکات آن ریتمیک و بر طبق موسیقی تنظیم می شود؛ از این رو نظر مراجع تقلید شیعه را در این باره بازگو نماییم:

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

به‌طور كلّى اگر همراه با موسيقى لهوى متناسب با مجالس گناه و ‏معصيت باشد و يا به‌گونه‌اى باشد كه شهوت را تحريك كند و يا مستلزم كار حرام و يا ترتب مفسده‌ای باشد، جايز نيست.‏

دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

اگر آهنگ آن مناسب مجالس لهو و لعب باشد عمداً گوش ندهد.

دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

چنان چه این ورزش مشتمل بر رقص و یا موسیقی باشد، حرام است.

پاسخ حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:

اگر این ورزش به همراه موسیقی های حرام نباشد و مفسده ای هم نداشته باشد، جایز است، اما اگر این ورزش مستلزم انجام فعل حرامی باشد؛ مثل عدم رعایت حجاب و یا استفاده از موسیقی های محرک قوای شهوانی و یا خود ورزش و حرکات بدن در آن، احیاناً محرک شهوت باشد، حرام خواهد بود. موسیقی حرام، موسیقی ای است که شهوت جنسی انسان را تحریک کند. این موسیقی عموماً مناسب مجالس لهو و لعب می باشد.

پرداختن به ورزش کاراته

ورزش و تندرستی امری پسندیده است که در دین مبین اسلام هم بدان تأکید فراوان شده است، اما در برخی رشته های ورزشی نظیر رشته های رزمی این شائبه وجود دارد که به دلیل شدت ضربات وارده به افراد، از نظر شرعی پرداختن به آن ها دارای اشکال باشد. یکی از این رشته ها کاراته است که این احتمال در آن مطرح می شود؛ از این رو توجه به استفتائات از دفاتر مراجع عظام در خصوص پرداختن به ورزش کاراته خالی از لطف نیست:

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

اگر ضرر قابل توجهی نداشته و يا خوف خطر جانی در آن نباشد اشکال ندارد و در صورتی كه موجِب ديه؛ محقق شود اگر فرد صدمه ديده رضايت دهد ضمانی برای ديه وجود ندارد و گرنه ضامن است.

دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

اگر از مقررات بازی تجاوز نکند اشکال ندارد.

دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

این گونه ورزش ها در صورتی که جنبۀ دفاعی و آمادگی رزمی و بدنی در مقابل دشمن و مانند آن را داشته باشد مانعی ندارد و در صورتی که طرفین به آثار ناشی از آن رضایت داده باشند جلب رضایت آنها لازم نیست.

دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

ورزش مذکور در سؤال در صورتی که موجب ضرر بدنی باشد جایز نیست. و اگر در حین انجام فنون این ورزش صدمه به اشخاص وارد شود؛ مانند این که جائی از صورت یا بدن طرف مقابل یا هر دو کبود یا سرخ یا سیاه یا مجروح می شود جایز نیست و دیه هم دارد.

پاسخ آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:

1. اگر این ورزش دارای غرض عقلایی؛ مانند توانایی جسمی در مقابل دشمن، است، مادامی که موجب صدمات مهلک و ضرر قابل اعتنا نباشد، پرداختن به آن بلامانع است.

2. اگر ضربات به جراحت موجب دیه یا ارش منتهی شود، بر وارد کننده پرداخت دیه یا ارش لازم است، مگر این که قبل یا بعد از تحقق جراحت، شخص مجروح، وارد کننده ضربات را بریّ الذمة کرده باشد. البته احتیاط این است که پس از جراحت، برائت ذمه و حلالیت مطالبه شود و اگر شخص راضی نشد دیه یا ارش پرداخته شود.

نمایۀ مربوط:

سؤال 368 (سایت اسلام کوئست: 368) (جایز بودن یا نبودن بوکس آماتور).

حجاب مردان در میادین ورزشی و جرم بودن خالکوبی

برخی با این استدلال که حجاب مرد از ناف تا زانو است ؛ یعنی اگر نامحرم به ران مرد نگاه داشته باشد هم مرد گناه کرده است هم زن، این شبهه را مطرح می کنند که چرا در حکومت اسلامی به مسئله ای مثل خالکوبی بازوی ورزشکاران (که حرام نیست) مثل جرم برخورد می شود، ولی به رعایت نکردن حجاب پای مرد (که حرام است) هیچ توجهی نمی شود؟

در پاسخ به این شبهه باید گفت: اگر چه خالکوبی حرام نیست، ولی کار پسندیده ای هم نیست،[41] این عمل، غیر از برخی جنبه های شخصی، در میادین ورزشی که هر ورزشکار علاوه بر آن که دارای شخصیت حقیقی است، به عنوان نمایندۀ یک ملت، دارای شخصیت حقوقی نیز می باشد، دارای جنبه های عمومی و فرهنگی است، به خصوص که در این چند سال اخیر به عنوان یکی از مظاهر دنیای ورزشی غرب؛ معرفی شده است.

با توجه به این دقت ها و اثری که جوانان ورزش کار به عنوان نخبه های ورزشی یک ملت، بر جوانان دارند، می توان از اظهار آن جلوگیری کرد.

در خصوص پوشش مرد هم، طبق فتوای مراجع معظم تقلید، مردان باید عورتین خود را از نامحرم بپوشانند، ولی پوشاندن بقیۀ بدن از آنها واجب نیست. البته مستحب است مواضعی را که مردان به طور عرفی می پوشند، از نامحرم بپوشانند.[42]

بنابراین حجاب مرد از زانو تا ناف نیست، ولی نسبت به نگاه زنان به بدن مردان و ورزش کارن، باید نکاتی را متذکر شویم.

1. نگاه زن به بدن مرد نامحرم هر چند بدون قصد لذت، جایز نیست.[43] بنابراین دیدن مسابقات فوتبال یا کشتی مردان، برای بانوان (به طور حضوری)، جایز نیست.

2. در خصوص دیدن ورزش کاران مرد، (به خصوص در رشتۀ کشتی) از تلویزیون، برای بانوان، نظر مراجع عظام تقلید از این قرار است :

سؤال: حكم تماشاى كشتى‏گيران و ساير ورزش كاران با بدن نيمه برهنه، از تلويزيون براى بانوان چگونه است؟

آيات عظام امام، فاضل، سيستانى، نورى و وحيد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده هم نشود، اشكال ندارد.[44]

آيات عظام بهجت، صافى و مكارم: با توجه به اين كه نگاه به اين نوع برنامه‏ها، باعث فساد و تهييج شهوت مى‏شود، جايز نيست.[45]

آيت‏الله تبريزى: اگر به طور غير زنده پخش شود و قصد لذت و ترس افتادن به حرام نباشد، اشكال ندارد، اما اگر به طور زنده پخش شود، در هر حال جايز نيست.[46]

آيت‏الله خامنه‏اى: اگر به طور غير زنده پخش شود و قصد لذت و ترس افتادن به حرام نباشد، اشكال ندارد. و اگر به طور زنده پخش شود، در هر حال بنا بر احتياط واجب جايز نيست. [47]

تبصره. فرض مسئله، جايى است كه مردان ورزش كار و كشتى‏گير ناشناس باشند (يعنى او را از غيرطريق فيلم به طور شخصى نشناسد) و گرنه به فتواى همه مراجع تقليد، تماشاى آن حرام است.[48]