مهدویت اسماعیل بن جعفر

نخستین فردی که برخی از اسماعیلیان به عنوان مهدی معرفی کردند، اسماعیل بوده است. منابع اسماعیلی او را متولد سال 110هـ در شهر مدینه و پسر بزرگ امام صادق علیه السلام دانسته اند.[1] اسماعیل از ترس عباسیان به شام، بصره، کوفه و بلاد فارس سفر می کرد.[2]

به هر حال، اسماعیل به مثابه نخستین امام قائم در نظر عده‌ای از اسماعیلیان متجلی شده است که معتقد بودند که او زنده و از نظرها غایب است و سرانجام با ظهور خویش، وعده الهی را تحقق خواهد بخشید.

روایت‌های بسیاری تأکید می کنند که اسماعیل در زمان حیات پدرش درگذشت و امام جعفر صادق (علیه السلام) در مسیر انتقال جسد اسماعیل از عریض تا مدینه، سه بار دستور دادند تا تابوت را بر زمین گذارند، روی آن را باز نمایند و گریه و زاری کنند.[3]

در حقیقت امام (علیه السلام)  می خواستند مرگ اسماعیل را بر همگان ثابت کنند تا غیبت و مهدویت او در آینده مطرح نشود، با این همه، اسماعیلیان به امامت او معتقد و برای تأیید سخن خود به ذکر احادیثی متوسل گردیدند.[4]

[1]. برخی منابع، اسماعیل، و برخی دیگر، عبدالله را پسر بزرگ امام جعفر صادق (علیه السلام)  دانسته‌اند. دسته‌ای از شیعیان معتقد به امامت عبدالله شدند که به فطحیه معروف شدند. ر.ک: ابن هیثم، جعفر بن احمد بن محمد، المناظرات، تصحیح: مادلونگ، ویلفرد/ والکر، پاول، ص 35.

[2]. برای اطلاع از زندگی اسماعیل مراجعه کنید به: کرمانی، حمیدالدین، المصابیح فی اثبات الامامة، تصحیح: غالب، مصطفی، ص 129 ـ 130؛ تامر، عارف، تاریخ الاسماعیلیة، ص 117.

[3]. جوینی، تاریخ جهانگشای، تصحیح: قزوینی، محمد بن عبدالوهاب، ج 3، ص 148؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ص 71؛ قاضی نعمان، شرح الأخبار فی فضائل الائمة الأطهار، تصحیح: حسینی جلالی، سید محمد، ج 3، ص 390؛ ادریس، عمادالدین، عیون الاخبار و فنون الآثار، تصحیح: غالب، مصطفی، ج 5، ص 334.

[4]. برگرفته از: روحی میرآبادی، علیرضا (استاد یار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی)، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، مجله تاریخ اسلام، هفتم مهر ماه سال 1385، شماره بیست و هفتم.