جایگاه و اهمیت عقل در روایات

در روایات اسلامی بیش از آنچه تصور شود، به گوهر عقل و خرد بها داده شده است. در روایات، عقل به عنوان «اساس دین»، «رهوارترین مرکب»، «بهترین دوست» و در آخر، معیار و «میزان برای تقرب الی الله» و «کسب پاداش» معرفی گردیده است.

اینک به ذکر پاره ای اندک از این روایات اکتفا می شود:

1. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «قوام المرء عقله ولادین لمن لاعقل له؛ اساس موجودیت انسان عقل او است و آن کس که عقل ندارد دین ندارد».[1]

2. همچنین می فرماید :«ما قسم الله للعباد شیئاً افضل من العقل… و ما ادی فرائض الله حتی عقله عنه و لا بلغ…؛ خداوند متعال میان بندگانش نعمتی برتر از عقل تقسیم نکرده است و بندگان فرائض الهی را به جا نمی آورند تا آنها را با عقل خود دریابند و…»[2].

3. امیر مؤمنان علی (ع) می فرماید: «لاغنی کالعقل و لا فقر کالجهل؛ هیچ بی نیازی همچون عقل و هیچ فقری همچون جهل نیست.».[3]

4. همچنین می فرماید:«ان الله تبارک وتعالی یحاسب الناس علی قدرماآتاهم من العقول فی دار الدنیا؛ خداوند متعال مردم را به مقدار عقلی که در دنیا به آنها داده است محاسبه می کند».[4]

5. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «ان الثواب علی قدر العقل»، ثواب و پاداش عمل به نسبت عقل است».[5]