چکیده مطالب واقعه غدیر خم

میان مکه و مدینه در ۲۰۰ کیلومتری مکه و ۳۰۰ کیلومتری مدینه، برکه آبی به نام «خُم» وجود داشت که با عنوان «غدیرخُم» شناخته می‌شد. هم‌اکنون غدیر به صورت بیابانی است که در آن آبگیری و چشمه‌ آبی است.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) زمان حضور در مکه (در حجة الوداع) با سخنرانی در منی و مسجد خیف برای واقعه غدیر خم زمینه‌سازی کردند.

پس از اتمام حج، بلال حبشی از طرف پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) به مردم اعلان کرد: «فردا همه به جز معلولان باید در غدیر خم حاضر باشند».

جایگاه غدیر خم برای اعلام ولایت امیر مؤمنان علی (علیه السلام)، نسبت به مکان‌های دیگر امتیازاتی داشت که آن را از جاهای دیگر متمایز می‌ساخت.

ظهر نزدیک شده‌بود، بعد از خواندن نماز منبرى از جهاز شتران ترتیب داده‌شد، و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) بر فراز آن قرار گرفت، نخست حمد و سپاس پروردگار به جا آورد و خود را به خدا سپرد،… ناگهان مردم دیدند پیامبر(صلى الله علیه وآله) به اطراف خود نگاه کرد، گویا کسى را جست‌وجو مى‌کند و همین که چشمش به على(علیه السلام) افتاد، خم شد، دست او را گرفت و بلند کرد، آن‌چنان که سفیدى زیر بغل هر دو نمایان شد، و همه مردم او را دیدند و شناختند که او همان افسر شکست ناپذیر اسلام است.

در این‌جا صداى پیامبر(صلى الله علیه وآله) رساتر و بلندتر شد و فرمود: «أَیُّهَا النّاسُ مَنْ أَوْلَى النّاسِ بِالْمُؤْمِنِیْنَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»؛ چه کسى از همه مردم نسبت به مؤمنان از خود آنها سزاوارتر است؟! گفتند: خدا و پیامبر(صلى الله علیه وآله) داناترند!

پیامبر(صلى الله علیه وآله) گفت: خدا، مولا و رهبر من است، و من مولا و رهبر مؤمنان هستم و نسبت به آن‌ها از خودشان سزاوارترم (و اراده من بر اراده آن‌ها مقدم). سپس فرمود: «فَمَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاه»؛ هر کس من مولا و رهبر او هستم، على، مولا و رهبر او است ـ و این سخن را سه بار و به گفته بعضى از راویان حدیث، چهار بار تکرار کرد ـ .

و به دنبال آن سر به سوى آسمان برداشته عرض کرد: «اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ أَحِبَّ مَنْ أَحَبَّهُ وَ أَبْغِضْ مَنْ أَبْغَضَهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَ أَدِرِ الْحَقَّ مَعَهُ حَیْثُ دارَ»؛ خداوندا! دوستان او را دوست بدار و دشمنان او را دشمن بدار، محبوب بدار آن کس که او را محبوب دارد، و مبغوض بدار آن کس که او را مبغوض دارد، یارانش را یارى کن، و آن‌ها که یاریش را ترک کنند، از یارى خویش محروم ساز، و حق را همراه او بدار به هرسو که او مى‌چرخد.

سپس فرمود: «أَلا فَلْیُبَلِّغِ الشّاهِدُ الْغائِبَ»؛ آگاه باشید، همه حاضران وظیفه دارند این خبر را به غائبان برسانند.

خطبه پیامبر(صلى الله علیه وآله) به پایان رسید، عرق از سر و روى پیامبر(صلى الله علیه وآله) و على(علیه السلام) و مردم فرو مى‌ریخت، و هنوز صفوف جمعیت از هم متفرق نشده‌بود که امین وحى خدا نازل شد و این آیه را بر پیامبر (صلى الله علیه وآله) خواند: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی…»؛ امروز آئین شما را کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم … .

پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «اَللّهُ أَکْبَرُ، اَللّهُ أَکْبَرُ عَلى إِکْمالِ الدِّیْنِ وَ إِتْمامِ النِّعْمَةِ وَ رِضَى الرَّبِّ بِرِسالَتِى وَ الْوِلایَةِ لِعَلِىٍّ مِنْ بَعْدِى»؛ خداوند بزرگ است، همان خدائى که آئین خود را کامل، و نعمت خود را بر ما تمام کرد، و از نبوت و رسالت من و ولایت على پس از من راضى و خشنود گشت.

در این‌هنگام شور و غوغائى در میان مردم افتاد و على(علیه السلام) را به این موقعیت تبریک مى‌گفتند، و از افراد سرشناسى که به او تبریک گفتند، «ابوبکر» و «عمر» بودند، که این جمله را در حضور جمعیت بر زبان جارى ساختند: «بَخٍّ بَخٍّ لَکَ یَا ابْنَ أَبِی طالِب أَصْبَحْتَ وَ أَمسَیتَ مَوْلایَ وَ مَوْلى کُلِّ مُؤْمِن وَ مُؤْمِنَة»؛ آفرین بر تو باد! آفرین بر تو باد! اى فرزند ابوطالب! تو مولا و رهبر من و تمام مردان و زنان باایمان شدى.

در این هنگام «ابن عباس» گفت: «به خدا این پیمان در گردن همه خواهد ماند».

درباره تعداد افراد حاضر در غدیر خم از ده هزار نفر تا ۱۲۰هزار نفر گفته‌اند.

خطبه غدیر، به طور خلاصه عبارت است از: فرمان الهی، اعلان امامت دوازده امام، توجه أکید به مسأله امامت، هشدار به کارشکنی‌ منافقان، یادی از امام مهدی، بیعت‌گرفتن رسمی.

پس از آن شاعران بسیاری مانند «حسّان بن ثابت» در وصف آن واقعه شعر سرودند.

امام ‌علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین(علیهم السلام) به واقعه غدیر استدلال و احتجاج نمودند.