عدد «اربعین» در متون دینی

یکی از تعبیرهای رایج عددی، عبارت «اربعین» است که در بسیاری از موارد به کار می‌رود؛ از ابن عباس، به نقل از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده که اگر کسی چهل ساله شد و خیرش بر شرش غلبه نکرد، آماده رفتن به جهنم باشد.[1] در نقلی آمده است که، مردمان طالب دنیایند تا چهل سالشان شود، پس از آن در پی آخرت خواهند رفت .[2]

در قرآن آمده است که «میقات» موسی با پروردگارش در چهل روز حاصل شد؛ «وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلاثِینَ لَیْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً»[3]. در نقل است که، حضرت آدم چهل شبانه روز بر روی کوه صفا در حال سجده بود.[4] درباره بنی اسرائیل هم آمده که برای استجابت دعای خود چهل شبانه روز ناله و ضجه می‌کردند.[5]

اعتبار حفظ چهل حدیث که در روایات فراوان آمده، سبب تألیف صدها اثر با عنوان «اربعین» با انتخاب چهل حدیث و شرح و بسط آنها شده است. در این نقل‌ها از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) آمده که اگر کسی از امت من، چهل حدیث حفظ کند که در امر دینیش از آنها بهره ببرد، خداوند در روز قیامت او را فقیه و عالم محشور خواهد کرد.[6]

در نقل دیگری آمده‌است که امیرمومنان علی (علیه السلام) فرمودند: اگر چهل مرد با من بیعت می‌کردند، در برابر دشمنانم می‌ایستادم[7]. مرحوم کفعمی نوشته است: زمین هیچ‌گاه از یک قطب، چهار نفر از اوتاد و چهل نفر از ابدال و هفتاد نفر نجیب، خالی نمی‌شود[8].

در نقلی از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) آمده است که اگر کسی چهل روز خالص برای خدا باشد، خداوند حکمت را از قلبش بر زبانش جاری می‌کند؛ «مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَجَّرَ اللَّهُ یَنَابِیعَ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَی لِسَانِهِ»[9]. روایات به این مضمومن فراوان وجود دارد.

در روایت است کسی که چهل روز گوشت نخورد، خلقش تند می‌شود. نیز در روایت است، کسی که چهل روز طعام حلال بخورد، خداوند قلبش را نورانی می‌کند. نیز در روایت است، کسی که شرابخواری کند، نمازش تا چهل روز قبول نمی‌شود. و نیز رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: کسی که لقمه حرامی بخورد، تا چهل روز دعایش مستجاب نمی‌شود[10].

[1]. دیلمی، حسن بن محمد،  ارشادالقلوب، ج 1، ص 185، باب 51.

[2]. ورام، ابن ابی فراس، مجموعه ورام، ص 35.

[3]. اعراف، 142.

[4]. نوری، حسین، مستدرک وسائل، ج 9، ص 329.

[5]. همان، ج 5، ص 239.

[6]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 2، ص 53، ح 3.

[7]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ص 84.

[8]. بحار الانوار، ج 53، ص 200.

[9]. همان، ج 67، ص: 213.

[10]. مستدرک وسائل، ج 5، ص 217؛ جعفریان، رسول، مجله  معارف  بهمن 1388 – شماره 73؛ برگرفته از حوزه نت.