لیلة الهریر در لغت و اصطلاح

هرير در لغت عبارت است از: بداخلاقى و زشت‌خويى، هم‌چنين صدا[1] و زوزه سگ از سرما.[2] بانگی كه از سرما برآید.[3]

به‌همین مناسبت يوم الهرير، روزی مخصوص در ميان عرب است که جنگ مهمّى در آن واقع شده‌باشد.[4]

اما لیلة الهریر در اصطلاح واقعه‌ای بود که میان حضرت علی (علیه السلام) و معاویه در شبى‌كه در صفين لشكر امير المؤمنين (علیه‌السلام) و لشكر معاويه به‌هم ريختند كه مسأله نبرد را يک‌سره کنند، اتفاق افتاد.[5] و [6] پس آن شب را به‌اين جهت كه لشكر معاويه نظير سگ از سرما صدا مي‌كردند، ليلة الهرير گفتند.[7]

اين حمله و يورش دو شبانه‌روز متصل ادامه يافت؛ چنان‌كه فرصتی براى خوردن و آشاميدن نبود و لشكر اميرالمؤمنين (علیه السلام) نماز را به اشاره ادا نمودند و دو طرف يک‌ديگر را مي‌كشتند.[8]

این واقعه در شب جمعه دوازدهم ماه صفر سال 37 قمری اتفاق افتاد.[9]

[1]. علم الهدى خراسانى‏، نهج الخطابة – سخنان پيامبر (صلی الله علیه و آله) و اميرالمؤمنين (علیه‌السلام)،  ج ‏2، ص 196.

[2]. راغب اصفهانى، حسين بن محمد، ترجمه مفردات (پاورقی)، ترجمه: خسروى حسينى، سيد غلامرضا، ج ‏2، ص 690؛ کلینی، محمد بن یعقوب، گزيده كافى، مترجم: بهبودی، محمد باقر، ج ‏2، ص 370 و 371.

[3]. نجفى خمينى، محمد جواد، تفسير آسان، ج‏ 2، ص 90.

[4]. ترجمه مفردات (پاورقی)، ج ‏2، ص 690.

[5]. طريحى، فخر الدين، مجمع البحرين، تحقيق: حسينى، سيد احمد، ج ‏3، ص 518؛ فيومى، احمد بن محمد، مصباح المنير، ج ‏2، ص 637.

[6]. نهج الخطابة-سخنان پيامبر (صلی الله علیه و آله) و اميرالمؤمنين (علیه‌السلام)، ج ‏2، ص 196.

[7]. تفسير آسان، ج ‏2، ص 90.

[8]. نهج الخطابة-سخنان پيامبر (صلی الله علیه و آله) و اميرالمؤمنين (علیه‌السلام)، ‏ج ‏2، ص 196 ‏.

[9]. بلاذرى‏، أحمد بن يحيى، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقيق: زكار، سهيل و زركلى، رياض، ج ‏2،ص 323.