حوادث طبیعی مکه

حوادث طبیعی متعددی در مکه پیش آمده‌است، اما بیشترین آن‌ها مربوط به جاری‌شدن سیل در این شهر است. موقعیت جفرافیایى مکّه به‌گونه‏اى است که اطراف آن‌را کوه‌ها احاطه کرده و در گذشته هرگاه باران‌هاى تند مى‏بارید، آب باران از کوه‌ها به‌سوى مکّه سرازیر شده و در بسیارى از مناطق آن، دریاچه‏ها و گرداب‌هایى را به‌وجود مى‏آورد که خانه‏ها در میان آن‌ها به‌صورت جزیره‏اى جلوه‏گر مى‏شد و مسجدالحرام که چندین متر پایین‏تر از سطح آب قرار گرفته، هنگام طغیان سیل، به‌دریاچه‌ای عمیق مبدّل مى‏شد؛ بدین‌جهت، از قدیم در اطراف آن خانه‏هایى بنا شده تا خانه کعبه را از طغیان سیل، حفظ کند. سیل‏هاى مکّه، حوادث مصیبت‏بار و خسارت‌هاى فراوانى را باعث شده که در ذیل به‌برخی از آن‌ها اشاره مى‏شود:

1. 35 سال پس از تولّد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) (پنج سال قبل از بعثت)، مکّه را سیل فرا گرفت، به‌گونه‌‌ای که پایه‌های کعبه را ویران ساخت.[1]
2. سیل امّ‌نهشل: در زمان خلافت عمر بن خطاب از قسمت بالای مکّه، سیل داخل مسجدالحرام شد، این سیل، امّ‏نهشل دختر عبید بن سعید بن عاص بن امیّه را با خود برد و در پایین مکّه، جسد او را یافتند؛ به همین جهت این سیل را به‌نام او (امّ‏نهشل) نامیده‏اند.[2]
3. سیل حجاف: این سیل همه چیز را ربود و با خود برد؛ از این‌رو «حجاف» (رباینده و ضرر رساننده) نام گرفت. این سیل، حاجیان بسیار و شتران باربر و مردان و زنان فراوانى را با خود برد و کسى توانایى نجات آنان‌را نداشت. آب، عده زیادى را غرق کرد و آن‌چنان بالا آمد تا آن که نزدیک بود تمام کعبه را فرا گیرد.[3] این واقعه در روز ترویه (هشتم ذى‏الحجه) سال 80 هجرى، در زمان خلافت عبدالملک بن مروان، اتفاق افتاد.[4]
4. سیل مَخبل: در سال 84 قمری، مکّه را سیل عظیمی فرا گرفت که به مسجدالحرام، سرازیر و کعبه را فرا گرفت.[5] در ايامى كه اين سيل رخ داد، مردم به بيماری‌هايى در تن خود و فلجى در زبان‌هایشان دچار شدند؛ از اين رو آن سيل را مخبل ناميدند. خبل؛ به معناى فلج و فساد عضو است.[6]
5. سیل ابی شاکر: در سال 120 قمری در زمان خلافت هشام بن عبدالملک، سیلی در مکّه آمد که مغازه‌ها و خانه‌های بسیاری را ویران و ضررهای فراوانی رساند. علت نام‌گذاری آن به سیل ابی شاکر این بود که در آن سال، ابی شاکر، مسلمة بن هشام بن عبدالملک، برای حجّ، به مکّه آمده ‌بود.[7]

هم‌چنین در سال‌های 208، 253، 297، 528، 569، 593، 620، 651، 738، 750، 802، 825، 971، 983، 1021، 1024، 1033، 1039، 1073، 1091، 1093 و 1325 قمری، سیل، مکه و خانه کعبه را فرا گرفته است که تفاصیل آن در کتاب‌های تاریخ ذکر شده است.[8]

[1]. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی‏، محقق و مصحح: غفارى، على‌اكبر و آخوندى، محمد، ج 4، ص 217، ح 4.

[2]. عسقلانى، احمد بن على، الإصابة فى تمييز الصحابة، تحقيق: عبد الموجود، عادل احمد و معوض، على محمد، ج 8، ص 484.

[3]. ابن كثير، اسماعيل بن عمر، البداية و النهاية، ج 9، ص 31.

[4]. ازرقی، ابوالولید محمد بن ‌عبدالله، اخبار مکه و ماجاء فیها من الآثار، ج ‏2، ص 168.

[5]. همان، ص 170.

[6]. بلاذرى، أحمد بن يحيى، فتوح البلدان، ص 62؛ بلاذرى، أحمد بن یحیى، فتوح البلدان، ترجمه: توكل، محمد، ص 81.

[7]. همان.

[8]. برگرفته از: آخوندی، محسن و امینی، هادی، «حوادث تاریخی مکه»‌، فصلنامه میقات حج، دوره 1، شماره 1، شماره پیاپی 1، ص 55 – 60.