بررسی سندی روایات قضا شدن نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله)

روایات قضا شدن نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله) از لحاظ سندی، نیاز به بررسی دارد. روایت سعید بن اعرج از امام صادق (علیه السلام)[1] بر اساس معیارهای رجالی صحیح است؛ چون افراد واقع در سند؛ یعنی محمد بن یحیی العطار،[2] احمد بن محمد بن عیسی اشعری،[3] علی بن نعمان اعلم،[4] و سعید اعرج سمّان،[5] همه امامی مذهب و ثقه و عادل هستند. مرحوم مجلسی نیز این حدیث را صحیح می‌داند.[6]

اما روایتی از مرحوم مجلسی که از ابوهریره نقل می‌کند، معتبر نیست؛ زیرا ابوهریره از نظر رجالی، توثیق نشده، بلکه متهم به کذب است.[7]

درباره روایتی که ابن هشام و طبری از «سعید بن مسیب» نقل می‌کنند، باید گفت: مرحوم آقای خویی، بعد از بررسی روایات مدح و ذم درباره سعید بن مسیب، می‌نویسد: صحیح آن است که درباره این شخص توقف نماییم؛ زیرا روایات مدح و قدح او تمام نیست، و مرحوم مجلسی از این‌‌که صرفا به نقل اختلاف نظرها پیرامون این شخص اکتفا کرده و هیچ طرف را ترجیح نداده، نیکو عمل کرده‌است.[8]

اما روایتی که زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند که «… رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: قوموا فتحولوا عن مکانکم الذی اصابکم فیه الغفلة؛ یعنی بلند شوید و از جایی که در آن دچار غفلت شده‌اید نقل مکان کنید…»، شهید اول آن را صحیح می‌داند.[9]

هم‌چنین حدیث امام صادق (علیه السلام) که فرمود: «… رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن مکان، خوشش نیامد و به اصحاب فرمود: «نِمْتُمْ بِوَادِي الشَّيْطَانِ‌؛[10] در وادی شیطان خوابیدید»، از لحاظ سندی صحیح است؛[11] زیرا رجال آن یعنی: حسین بن سعید اهوازی،[12] نضر بن سوید صیرفی،[13] و عبدالله بن سنان (مولی بنی هاشم)،[14] همه امامی، ثقه و جلیل‌اند.

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق/ مصحح: غفارى، على اكبر/ آخوندى، محمد، ج 3، ص 294، ح 9.

[2]. نجاشى، احمد بن على‌، رجال النجاشی (فهرست أسماء مصنفی الشیعة)‌، محقق: شبیرى زنجانى‌، سید موسى، ص 353.

[3]. طوسى، محمد بن حسن‌، الفهرست، محقق: آل بحر العلوم‌، سید محمد صادق، ص 25؛ طوسی، محمد بن حسن، رجال الشيخ الطوسي، محقق/ مصحح: قيومى اصفهانى، جواد،‌ ص 351.

[4]. رجال النجاشی (فهرست أسماء مصنفی الشیعة)‌، ص 274.

[5]. همان، ص 181؛ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحديث، ج 8، ص 121.

[6]. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول‏، محقق/مصحح: رسولى محلاتى، هاشم، ج ‏15، ص 65.

[7]. معجم رجال الحديث، ج 10، ص 74، ش 6632.

[8]. همان، ج 8، ص 139.

[9]. عاملى (شهيد اول)، محمد بن مكى، ذكرى الشيعة في أحكام الشريعة؛، محقق/ مصحح: جمعى از پژوهشگران در مؤسسه آل البيت (عليهم السلام‌)، ج 2، ص 422.

[10]. طوسى، محمد بن حسن‌، تهذيب الأحكام، ج 2، ص 265، ح 1058.

[11]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‌، ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار‌، ج 4، ص 336، ح 95.

[12]. الفهرست، ص 58؛ کشّى، محمد بن عمر، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال‌، محقق: مصطفوى‌، حسن، ص 508.

[13]. رجال الشيخ الطوسي، ص 345؛ علامه حلّى، حسن بن يوسف، رجال العلامة الحلي (خلاصة الأقوال في معرفة أحوال الرجال‌)، ص 174.

[14]. رجال النجاشی (فهرست أسماء مصنفی الشیعة)‌، ص 214؛ الفهرست، ص 101.