کپی شد
جنابت
فهرست
جنابت و اسباب آن
جنابت در اصل، اسم مصدر از اجناب و به معناى دورى است و در اصطلاح، به حالت نجاست باطنى گفته مى شود که پس از نزدیکى یا خروج منى حاصل مى شود. انسان جنب، از آن جهت که بدون طهارت و غسل، از نزدیک شدن به نماز منع و نهى گردیده، جنب نامیده شده است.
سبب جنابت انسان دو چيز است:
اول: جماع (نزدیکی) در صورتی که آلت تناسلی مرد به اندازه ختنهگاه يا بيشتر داخل شود، در زن باشد يا در مرد در قُبُل باشد يا در دُبُر، بالغ باشند يا نابالغ، حتی اگر منى بيرون نيايد .[1]
دوم: بيرون آمدن منى، چه در خواب باشد يا بيدارى، كم باشد يا زياد، با شهوت باشد يا بىشهوت، با اختيار باشد يا بىاختيار.[2]
علائم جنابت در مردان
طبق نظر مراجع عظام تقلید، علائم و نشانه های منی و جنابت در مردان به این شرح است:
همه ی مراجع عظام (به جز آیات عظام بهجت، صافی و مکارم): خروج منی در مردی که سالم است و مریض نمی باشد، دارای سه نشانه است: 1. همراه با شهوت باشد. 2. با جستن بیرون آید. 3. بدن سست شود. اگر هیچ یک از نشانه های سه گانه و یا یکی از آنها را نداشت، حکم به منی نمی شود؛ مگر آن که از راه دیگری یقین کند که منی است.[3]
آیات عظام بهجت و مکارم: خروج منی در مرد دارای دو نشانه است: 1. همراه با شهوت باشد. 2. با جستن بیرون آید. اگر هیچ یک از دو نشانه یا یکی از آن دو را نداشت، حکم به منی نمی شود؛ مگر آن که از راه دیگری یقین کند که منی است.[4]
آیت الله العظمی صافی: اگر با شهوت و جستن بیرون آید و یا با جستن بیرون آید و بدن سست شود، آن رطوبت حکم منی را دارد و اگر هیچ یک از این دو نشانه را نداشت، حکم به منی نمی شود؛ مگر آن که از راه دیگری اطمینان پیدا کند که منی است.[5]
جنابت زنان
طبق نظر اکثر فقها رطوبتی که از زنها خارج می شود، اگر همراه با شهوت (در حد ارگاسم و اوج لذت جنسی) باشد درحکم منی است و باید غسل جنابت کرد.[6]
در ذیل توجه شما را به دیدگاه فقها در این باره جلب می کنیم:
همه ی مراجع عظام (به جز تبریزی، بهجت و نوری): خروج ترشحات زن، اگر همراه با شهوت (اوج لذت جنسی) باشد، حکم به جنابت آنان می شود و لازم نیست با جستن بیرون آید و بدن سست شود و اگر بدون شهوت باشد، حکم به منی نمی شود، مگر آن که از راه دیگری یقین کند منی است.[7]
آیت الله العظمی بهجت: خروج ترشحات زن اگر همراه با شهوت (اوج لذت جنسی) باشد و با جستن بیرون آید، حکم به منی می شود و اگر هیچ یک از دو علامت و یا یکی از آنها را نداشت، حکم به منی نمی شود، مگر آن که از راه دیگری یقین کند منی است.[8]
آیات عظام تبریزی و نوری: خروج ترشحات زن اگر همراه با شهوت خاصی (اوج لذت جنسی) باشد و بدن پس از آن سست شود، حکم به منی می شود و اگر هیچ یک از دو نشانه یا یکی از آنها را نداشت، حکم به منی نمی شود، مگر آن که از راه دیگری یقین کند که منی است.[9]
اما ترشحات زنانه پاک است و غسل ندارد، مگر آن که یقین کند بول یا منی است.[10]،[11]
حکم ترشحات مردانه و زنانه
علاوه بر بول و منی رطوبتهای دیگری نیز از انسان خارج می شود که بر چند قسم است. اول: آبی که گاه بعد از بول بیرون می آید و کمی سفید و چسبنده است و به آن «ودی» می گویند. دوم: آبی که هنگام ملاعبه و بازی کردن با همسر یا دیدن مناظر شهوت انگیز و… بیرون می آید و به آن «مذی» می گویند. سوم: آبی که گاه بعد از بیرون آمدن منی بیرون می آید و به آن «وذی» می گویند، همه ی این آبها در صورتی که مجری آلوده به بول و منی نباشد پاک است و وضو و غسل را هم باطل نمی کند[12]. در نتیجه، مایع خارج شده اگر بول نیست و مشخصات منی را ندارد ممکن است یکی از اقسام سه گانه (ودی، مذی و وذی) باشد. این رطوبت ها و ترشحات چه در زنان و چه در مردان پاک است و نیازی به غَسل (شستن) و غُسل ندارند مگر اینکه همراه با شرایط ذکر شده باشد و یا یقین کند که بول یا منی است. بدیهی است هر زمان که از انسان منی خارج شود، در خواب یا در بیداری؛ در اثر فکر و یا با انجام عمل خاصی مثل استمنا، در تمام این موارد غسل جنابت بر انسان واجب میشود.
زنان و غسل جنابت
بیان شد که از دو راه جنابت حاصل می شود:
1) نزدیکی و آمیزش جنسی، اگرچه منی بیرون نیاید.
2) بیرون آمدن منی، (حتی بدون دخول) چه در خواب باشد یا بیداری، کم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی شهوت، با اختیار باشد یا بی اختیار.[13]
طبق نظر اکثر فقها رطوبتی که از زنها خارج می شود، اگر همراه با شهوت (در حد ارگاسم و اوج لذت جنسی) باشد درحکم منی است و باید غسل جنابت کند.[14]
بنا بر این واجب است بعد از هر مقاربت و نزدیکی زن و مرد غسل جنابت انجام دهند چه از آنها منی خارج شود یا نشود.
لازم به ذکر است که غسل جنابت به خودی خود واجب نیست اما برای انجام کارهایی که شرط آنها داشتن طهارت است، مانند: نماز ،داخل شدن مسجد، دست زدن به خط قرآن و…غسل جنابت واجب می شود[15].
نکته پایانی این که: بعد از احتلام[16]، نزدیکی کردن و مقاربت قبل از غسل، از کراهت برخوردار است[17]. البته این کراهت با وضو گرفتن نیز برطرف می شود.[18]
طریقۀ غسل جنابت
غسل جنابت به دو روش انجام می شود:
اول ترتیبی:
در این نوع غسل که بدن به ترتیب شسته می شود، ابتدا با نیت غسل – غسل انواعی دارد که غسل جنابت یک نمونه از آن است، ولی کیفیت انجام همۀ آنها مثل هم است – سر و گردن را به طور کامل بشویید، سپس سمت راست بدن را بشویید. در این قسمت بهتر است تمام ناف و عورت هم شسته شود، ولی آنچه واجب است شستن نصف ناف و عورت است. سپس قسمت چپ بدن را به همان ترتیب بشویید. قابل توجه است که کف پا نیز باید شسته شود. براى آن كه يقين كنید هر سه قسمت، يعنى سر و گردن، طرف راست و طرف چپ را كاملاً غسل داده اید، بايد هر قسمتى را كه مىشويید مقدارى از قسمت هاى ديگر را هم با آن قسمت بشويد.
دوم ارتماسی:
در غسل ارتماسی بدن به یک باره یا به تدریج زیر آب می رود تا به تمام بدن آب برسد.[19]
توجه داشته باشید همان طور که در توضیح المسائل مراجع عظام تقلید آمده است، اگر کسی عمداً يا از روى فراموشى يا به واسطه ندانستن مسئله به اين ترتيب عمل نكند غسل او باطل است.[20] و اگر غسل تان در این مدت باطل بوده نمازهایی که خوانده اید یا روزه هایی که گرفته اید نیز باطل می باشد که باید قضای آن را به جا آورید. و برای همۀ غسل هایی که انجام نداده اید، انجام یک غسل کافی است.[21]
جنابت و طهارت بدن
احکام و دستورات اسلام در برخورد با طهارت و نجاست بسیار ساده و آسان و دور از هر گونه سخت گیری است.
در موقع جنابت تنها قسمت هایی از بدن و لباس که آلوده به منی شده است نجس می باشد و سایر قسمت های بدن لباس پاک است. بنا براین برای جلوگیری از انتقال و سرایت نجاست کافی است که تنها محلی که آلوده شده است تطهیر (آبکشی) شود و غسل لازم نیست؛ زیرا غسل جنابت یک طهارت باطنی است که برای انجام بعضی از کارها مثل نماز،لمس خط قرآن لمس اسامی خداوند، لمس اسامی پیامبر و ائمه (ع)،توقف در مساجد و… واجب می شود.
حکم نماز و روزه در حال جنابت
اعمالی که انسان در حال جنابت انجام داده است اگر عالم بوده یعنی می دانسته جنابت چیست و چگونه محقق می شود و نیز می دانسته که نماز و روزه در حال جنابت باطل است شکی نیست که باید تمام نمازها و روزه ها را قضا کند ولی اگر انسانی جاهل به حکم باشد و نداند که برای صحت این اعمال نیاز به طهارت از جنابت دارد، آیا باید اعمال عبادی خود را قضا کند یا نه؟ فقهای معاصر نسبت به این سؤال پاسخ هایی داده اند که در زیر تعدادی از آن ها را مرور می کنیم و البته شما وظیفه دارید بر طبق نظر مرجع تقلید خود رفتار کنید.
حضرت امام خمینی (ره) در پاسخ به این سؤال که: تکلیف کسانی که به مسأله احتلام بانوان جاهل بوده و بدون غسل مدت ها اعمال عبادی خود را انجام داده اند چیست؟، فرموده اند: اگر یقین نداشته باشند که جنب بوده اند قضای نمازها لازم نیست و در هر صورت روزه ها قضا ندارد.[22]
حضرت آیت الله خامنه ای در پاسخ به این سؤال فرموده اند: همۀ نمازهایى را که در حال جنابت خوانده است، باید قضا کند، ولى روزهاى را که در حال جنابت بدون علم به اصل جنابت گرفته، صحیح و مجزى است و قضا ندارد.[23]
حضرت آیت الله بهجت نیز فرموده اند: کسی که نمی داند غسل جنابت واجب است، نمازهایی را که با حالت جنابت خوانده باطل است و باید قضا کند.
حضرت آیت الله مکارم فرموده اند: از زمانی که این زن غسل حیض انجام داده کفایت از غسل جنابت می کند و نماز و روزه هایی را که بعد از غسل حیض به جا آورده اند صحیح است. ایشان در پاسخ به این سؤال فرموده اند:”غسلی که برای حیض می کرده برای این منظور کفایت می کند. مقداری را که یقین دارد قبل از غسل و با حالت جنابت نماز خوانده قضا کند.”[24]
ورود به مسجد در حال جنابت یا حیض
توقّف جنب یا حائض در مساجد جایز نیست ولى اگر از يك در داخل و از در ديگر خارج شود يا براى برداشتن چيزى برود مانعى ندارد[25]. بنابر این اگر مسجد یک در بیشتر ندارد و او بخواهد چیزی از مسجد بردارد اشکال ندارد که وارد شود ولی اگر بخواهد چیزی در مسجد بگذارد یا توقفی در مسجد داشته باشد، نمی تواند از همان در خارج شود و در فرض مسئله اجازۀ وارد شدن را ندارد.
ماندن در مسجد با تیمم بدل از غسل جنابت
شخص جنبی که وظیفه اش تیمم بدل از غسل جنابت است، می تواند برای شرکت در نماز جماعت و یا شنیدن موعظه با تیمم بدل از غسل جنابت داخل مسجد شود. حضرت امام خمینی (ره) در پاسخ سؤالی در این رابطه فرموده اند: ” ترتيب همه آثار شرعى غسل بر تيمم بدل از غسل جايز است، مگر اين كه تيمم بدل از غسل به علت تنگى وقت باشد.[26] نظر سایر مراجع تقلید نیز همین است.
حضرت آیت ا…خامنه ای نیز در پاسخ سؤالی در این رابطه فرموده اند: “….. با آن تيمم داخل مسجد شدن و خواندن نماز و مسّ نوشته قرآن كريم و بقيه اعمالى كه انجام آنها مشروط به طهارت از جنابت است، اشكال ندارد.[27]
حضرت آیت ا… گلپایگانی (ره) نیز در پاسخ سؤالی در این رابطه فرموده اند:” اگر به واسطه عذر شرعى مثل مرض، تكليفش تيمّم باشد مىتواند حتّى در حال اختيار با تيمّم براى نماز جماعت يا فرادى داخل مسجد بشود….”.[28]
وسواس در جنابت
ترشحاتى كه با اندكى شهوت و خوشايندى خارج مىشود پاك است و غسل ندارد ولى مايعى كه همراه با اوج شهوت (ارگاسم) از زن خارج مىشود حكم منى را دارد و موجب جنابت است. اما رطوبتهايى كه غالبا هنگام برانگيختگى جنسى خارج مىشود پاك است مگر آنكه به حد (ارگاسم) برسد و بدن همراه آن سستى پيدا كند.
در اين جا ذكر يك قاعده كلى نيز مفيد است و آن اينكه تا زمانى كه يقين به خروج منى و يا رسيدن به آن حالت نهايى نباشد حكم جنابت جارى نمىگردد. بنابراين به مجرد اينكه رطوبتى از بدن خارج شد و يا هيجانى در بدن به وجود آمد جنابت حاصل نشده است.
کسی که دچار حالت وسواسی در جنابت است برای درمان خود بايد هرگونه شك و تردید را کنار بگذارد و هیچ اعتنایی به آن نکندو در مسئله طهارت و نجاست عمل مانند معمول مردم کند. يعنى از چيزهایی كه مردم نجس مىدانند اجتناب نمايد. در شستن لباس و بدن و تطهير هم مانند معمول مردم از آب استفاده نمايد و بيشتر از آن اسراف جايز نيست . بايد توجه داشت كه وسواس از دامهاى شيطان است. در واقع كسى كه بيشتر از مقدارى كه در شرع مقدس براى شستن و تطهير محل نجس تعيين شده آب مىريزد نوعى دهن كجى به شارع مقدس يعنى پيامبر (ص) و معصومين (ع) کرده است. درحديث آمده كه در نزد امامصادق (ع) از عقل شخصى تعريف كردند و بعد گفتند اما در وضو و غسل يا نماز قدرى مبتلا است يعنى، وسوسه به خرج مىدهد. حضرت صادق (ع) فرمودند: چگونه عاقل است و حال آن كه از شيطان اطاعت مىكند. بعد حضرت صادق (ع) فرمودند شيطان دوست دارد كه از او اطاعت كنيد.[29]
[1] توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 210، مسأله 349 .
[2] توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 208، مسأله 345.
[3] توضیح المسائل مراجع، م 346؛ وحید، توضیح المسائل، م 352؛ نوری، توضیح المسائل، م 347؛ خامنه ای، اجوبة الاستفتاءات، س 180.
[4] بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 346 و مکارم، تعلیقات علی العروة، غسل الجنابة.
[5] توضیح المسائل، م 1352.
[6] توضیح المسائل مراجع، ج1 ، ص 208، مسئله ی 346.
[7] . توضیح المسائل مراجع، م 346؛ وحید، توضیح المسائل، م 352، سیستانی، تعلیقات علی العروة، ج 1، غسل الجنابة، الاول، خامنه ای، اجوبة الاستفتاءات، س 171. صافی، هدایة العباد، ج 1، م 175.
[8] . توضیح المسائل مراجع، م 346.
[9] . تبریزی، استفتائات، س 248.
[10] . العروة الوثقی، ج 1، مستحبات غسل الجنابة، م 6؛ رساله ی دانشجویی ، حسینی، سید مجتبی، ص77، س 69و70.
[11] اقتباس از سؤال 676 (سایت: 723) نمایه: جنابت زنان.
[12] (توضیح المسائل مراجع، ج1، ص63)
[13] توضیح المسائل مراجع، م345؛ وحید، توضیح المسائل، م 351؛ وحید، توضیح المسائل، م 351؛ نوری، توضیح المسائل، م 346 و خامنه ای، اجوبة الاستفتاءات، احکام غسل جنابت.
[14] توضیح المسائل مراجع، ج1، ص 208، مسئله ی 346.
[15] توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص: 214، مسأله 357.
[16] يعنى در خواب منى از او بيرون آمده
[17] همان، ج1، ص: 215.
[18]نک: جامع عباسى و تكميل آن (محشى)، ج1،ص10؛ شارع النجاة فيأحكام العبادات، ص: 32.
[19] با استفاده از توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 215 تا 220.
[20] همان،ص 215.
[21] همان،ص232.
[22] همان، ص51 ، سؤال 93.
[23] پاسخ دفتر حضرت آیت الله خامنه ای به استفتاء مؤسسه رواق حکمت
[24] پاسخ دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی به استفتاء مؤسسه رواق حکمت
[25] غیر از مسجد الحرام و مسجد پيغمبر (ص) و حرم امامان که حتی اگر توقف هم نکنند بلکه اگر از يك در داخل و از در ديگر خارج شود يا براى برداشتن چيزى برود باز هم حرام است؛ توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج 1، ص 212، مسأله 355.
[26]– توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 396، س 202.
-[27] توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج1، ص 230، س 182.
[28] مجمع المسائل (للگلپايگاني)، ج1، ص 152، س 95.
[29] . وسائلالشيعة ج : 1 ص : 63، باب 10، بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْوَسْوَسَةِ فِي النِّيَّةِ وَ الْعِبَادَةِ ، حدیث 137