آداب و عبادات فرقه دروزیه

فرایض دینی

اعتقاد دروزیان به تأویل، باعث برداشت‌های مختلفی از فرایض دینی شده است که از نقض فرایض در «رسائل الحکمة» تا اثبات آنها در آرای معاصران را در بر می‌گیرد. در عبارات متعددی از رسائل الحکمة تربیت روحانی از انجام فرایض مهم‌تر تلقی شده و در برخی موارد مؤمنانی که خود را وقف علوم و حقایق توحیدی کرده‌اند، از انجام دادن اعمال واجب مذهبی معاف شده‌اند.[1]

هفت خصلت توحیدی

الحاکم بامرالله هفت تکلیف شرعی را از دروزیان برداشت و به جای آن هفت خصلت توحیدی را بر آنان مقرر کرد،[2] که عبارتند از:

1. صدق اللسان به جای نماز، که عبارت است از ایمان، توحید و دلیلی بر توحید الحاکم.[3] از اوقات پنج گانۀ نماز هم به حدود پنج گانه تعبیر شده است.[4]
2. حفظ الاخوان به جای زکات، که عبارت است از یاری رساندن به برادران دینی و مراعات آنان از هر نظر.[5]
3. ترک عبادت عدم و بهتان به جای روزه. هر مذهبی خارج از مذهب توحید، از جمله عقاید تنزیل و تأویل و فروع آنها، عدم به شمار می‌رود.[6]
4. برائت از ابلیس‌ها و طغیان به جای حج. از ناطقان، اساس‌ها، ائمه و حجج شرایع ظاهری و باطنی به ابلیس تعبیر شده است.[7]
5. توحید و پرستش الحاکم در هر عصر و زمان به جای شهادتین.[8]
6. رضا به جای جهاد.
7. تسلیم امر الحاکم شدن به جای ولایت. این دو رکن اخیر، نتیجۀ ارکان قبلی است و با این دو، موحدان از باقی مردم باز شناخته می‌شوند.[9]

اما «عبدالله نجار» از نویسندگان دروزی و صاحب کتاب مذهب الدروز و التوحید، بر آن است که اصول شریعت دروزیان همان هفت اصل معروف اسلامی؛ یعنی شهادتین، نماز، زکات، روزه، حج، جهاد و ولایت است.[10]

اصول اخلاقی دروزیان

در اصول اخلاقی دروزیان، راستگویی مهم‌ترین اصل است و دروغ فقط در مواردی؛ مانند تقیه جایز دانسته شده است.[11]

به موجب حفظ الاخوان، کمک و حمایت متقابل در بین دروزیان مقام والایی دارد و باید به برآوردن همۀ نیازهای مادی و معنوی برادران دینی اهتمام ورزید.[12]

بر اساس اصول رضا و تسلیم، باید مُستجیب در طاعات خاضع باشد و با کنار گذاشتن اختیار و ارادۀ خویش، تسلیم اوامر الحاکم شود و در همۀ سختی‌ها صبور باشد و به آنها رضا دهد؛ چرا که هیچ عملی بدون داشتن رضایت پذیرفته نیست.[13]

با وجود اذعان به نقض فرایض دینی در رسائل الحکمة،[14] هر گونه اباحه‌گری رد شده و پاکدامنی، عفت، وقار و متانت به مردان و زنان تأکید شده و زنا، شرب خمر و ریا حرام اعلام شده است.[15]

احکام، آداب و شعائر

دروزیان در احکام مختلف؛ مانند ازدواج، ارث، وصیت و روزه تفاوت‌هایی با مسلمانان دارند.[16]

یکی از نویسندگان فرق بین مذهب دروزیان با دیگر مذاهب اسلامی را در سه مورد می‌داند:

اعتقاد به عدم تعدد زوجات، عدم رجوع به مطلّقه، و وصیت.[17]

احکام ازدواج

تأکید بر تساوی زوجین در حقوق.[18]

جایز بودن طلاق،

رجوع به زن مطلقه جایز نیست، حتی با وساطت محلّل.[19]

در صورت وقوع طلاق، هر یک از طرفین که خطاکار باشد دیگری در نصف مال او ذی حق خواهد بود.[20]

تعدد همسری جایز نیست و تأکید بر تولید نسل و حفظ و بقای آن.[21]

این احکام بر پایۀ آرای «سید عبدالله تنوخی» [22] (۸۲۰ – ۸۸۴ ه‍.ق) شکل گرفته و همچنان پابر جاست.[23]

احکام ارث و وصیت

احکام ارث دروزیان، همانند دیگر احکام شرعی آنها، با فقه حنفی مطابقت دارد،[24] با این تفاوت که پدر می‌تواند ورثه را از ارث محروم کند و اموال خود را برای وارثان شرعی یا غیر وارثان وصیت کند.[25] البته این در صورتی است که وی این اموال را کسب کرده باشد، اما اگر آن را به ارث برده باشد حق وصیت ندارد.[26]

روزه

دروزیان ایام خاصی از سال را روزه می گیرند، که مهم‌ترین آنها، نُه روز نخست ذی الحجه است. شرایط و آداب و مبطلات این روزه همان است که در روزۀ مسلمانان معمول است.

عید قربان

بزرگ‌ترین عید دروزیان عید قربان است.[27]

نماز

نماز دُرزی‌ها دو شب در هفته (شب‌های یکشنبه و پنجشنبه) در محلی که به اصطلاح «خلوت» یا «مجلس دین» خوانده می‌شود، برگزار می‌گردد.

آداب و عقاید دیگر

دُرزی‌ها آداب و عقاید دیگری نیز مانند: تک همسری، اختیار در پیوستن به مذهب در سن ۱۴-۱۵  سالگی، طرز پوشش متواضع و میانه رو، سبک‌های سکونت خاص، وفاداری به خاک و… دارند.[28]

 

[1]. حمزة بن علی، اسماعیل تمیمی و بهاء الدین سموقی، رسائل الحکمة، ص ۸۳، ۱۷۷ و ۷۴۶.

[2]. همان، ص۷۲ و ۶۶؛ انور یاسین وائل سید، و بهاء الدین سیف الله، بین العقل و النبی، ص ۳۵۵.

[3]. رسائل الحکمة، ص ۶۹۹، ۳۱۲، ۷۸؛ بین العقل و النبی، ص ۳۵۶.

[4]. رسائل الحکمة، ص ۵۴ و ۵۶.

[5]. همان، ص ۲۴۵؛ بین العقل و النبی، ص ۳۵۹.

[6]. رسائل الحکمة، ص ۵۷ و ۵۸.

[7]. نامعلوم، کتاب النقط والدوایر، ص ۵۹.

[8]. همان، ص ۶۰ و ۶۱.

[9]. رسائل الحکمة، ص ۲۵۴، ۳۶۹ و ۵۴۷.

[10]. عبدالله نجار، مذهب الدروز و التوحید، ص ۹۴.

[11]. رسائل الحکمة، ص ۳۱۴؛ حامد بن سیرین، مصادر العقیدة الدرزیة، ص ۵۲۷.

[12]. همان، ص ۴۴۴؛ همان، ص ۵۲۸.

[13]. همان، ص ۸۰، ۱۸۳؛ همان، ص ۵۲۸.

[14]. رسائل الحکمة، ص ۷۱، ۱۶۵- ۱۶۷.

[15]. مصادر العقیدة الدرزیة،  ص ۵۳۶ – ۵۳۸.

[16]. بر گرفته از ویکی شیعه.

[17]. مرسل نصر، المیراثُ لَدَی الطوائف الاسلامیة الثلاث، ص ۱۲ و ۱۳.

[18]. رسائل الحکمة، ص ۲۲۲.

[19]. محمد کامل حسین، طائفة الدروز: تاریخ ها و عقائدها، ص ۳۲؛ حلبی، عباس، الموحدون الدروز: ثقافة و تاریخ و رسالة، ص ۱۱۱.

[20]. الموحدون الدروز: ثقافة و تاریخ و رسالة، ص ۱۱۱.

[21]. همان، ص ۱۰۶ و ۱۰۷؛ ذبیانی، الاسلامیة الموحدین الدروز: فلسفۀ دین و دنیا، ص ۲۰۳.

[22]. امیرسید جمال الدین عبدالله تنوخی از رهبران دروزی است  که در بقا و ادامه دعوت دروزیه تأثیر فراوانی داشت، ویکی فرق.

[23]. الموحدون الدروز: ثقافة و تاریخ و رسالة، ص ۱۰۸- ۱۱۴؛ ابوترابی، ص ۲۹ – ۳۵.

[24]. المیراث لدی الطوائف الاسلامیة الثلاث، ص ۳۶- ۴۵.

[25]. التنوخی، توضیحات عجاج نویهض، ص ۱۷۵؛ الموحدون الدروز: ثقافة و تاریخ و رسالة، ص ۱۱۳؛ الاسلامیة الموحدین الدروز: فلسفۀ دین و دنیا، ص ۲۰۵.

[26]. طائفة الدروز: تاریخ ها و عقائدها، ص ۳۲.

[27]. همان، ص۱۲۳؛ حلبی، عباس، الموحدون الدروز: ثقافة و تاریخ و رسالة، ص ۹۷ و ۱۰۰.

[28]. برگرفته از ترجمان.