داستان حضرت داوود (علیه السّلام)‏ و همسر اوریا در منابع اسلامی

‏ داستان حضرت داوود (علیه السّلام)‏ و همسر اوریا در منابع اسلامی  با کتاب مقدس، کاملا متفاوت است. در ادامه، این قضیه در منابع اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد:

بررسی داستان در قرآن کریم

در قرآن کریم آیاتی که به طور مستقیم به داستان داوود (علیه السلام) با همسر اوریا مربوط باشد، ذکر نشده، ولی آیاتی وجود دارد که یکی از قضاوت‌های حضرت داوود (علیه السلام) را بیان می فرماید که این آیات با بخش دوم داستانی که از کتاب مقدس نقل شده[1] و در آن پیامبری دیگر، راهنمای داوود (علیه السلام) شده، مشابهت دارد:

«آیا خبر شاکیانی که از دیوار محراب بالا ‌رفته و بر داوود وارد شدند به تو رسیده است؟ داوود از آنها ترسید. گفتند: نترس، ما دو نفر شاکی هستیم که یکى بر دیگرى ستم کرده است. اینک میان ما به حق داورى کن و از راه حق منحرف نشو و ما را به راه راست راهنمایى کن. این برادر من، نود و نه میش دارد و من یک میش دارم. او با خشونت و زورگویی از من درخواست می کند که  آن یک میش را هم به او  واگذارم! (داوود) گفت: او با درخواست افزودن میش تو به میش هایش بر تو ستم کرده است و بیشتر شریکان، به یکدیگر ستم روا می دارند، مگر آنان که از مؤمنان نیکوکار باشند که آنها نیز اندک هستند. داوود دانست که ما او را امتحان کرده ایم. آن‌گاه از پروردگارش آمرزش خواست و سر خم کرد و به رو درافتاد و توبه کرد و ما او را بخشیدیم و او را به درگاه ما تقرب و بازگشتى نیکو است».[2]

شباهت اشاره شده میان این آیات و بخش دوم آن‌چه در کتاب مقدس آمده، سبب شده که برخی منابع تاریخی اسلامی، کل داستان داوود (علیه السلام) و همسر اوریا را قطعی فرض کرده و بخش اول داستان کتاب مقدس را نیز با اندک تغییراتی در داستان داوود (علیه السلام) نقل نمایند. البته این تغییرات گرچه در ظاهر جزئی هستند، اما در واقع بسیار کلیدی می باشند.[3] تفاوت این دسته از نقل‌های اسلامی با متن کتاب مقدس در این است که در آنها از زنای محصنه داوود (علیه السلام) و توبیخ ایشان از طرف پروردگار جهت انجام این گناه کبیره خبری نیست، اما با این وجود، مشکلی در همین نقل‌های برگرفته از اسرائیلیات وجود دارد که داوود (علیه السلام)، مقدمات کشته شدن شوهر بی‌گناه آن زن را فراهم کرده تا بعدها با او ازدواج کند! و این گناه کمی نیست.

ولی واقعیت آن است که آیات ذکر شده ربطی به داستان داوود (علیه السلام) و همسر اوریا ندارد، بلکه با توجه به قرائن موجود در این آیات و همچنین روایات اسلامى که در تفسیر این آیات آمده، داستان مربوط به یکی از امتحانات الهی از حضرت داوود (علیه السلام) پیرامون امر قضاوت است. حضرت داوود (علیه السلام) اطلاعات و مهارت فراوانى در امر قضا داشت و خدا مى خواست او را آزمایش کند؛ لذا یک چنین شرائط غیر عادى (وارد شدن بر داوود از طریق غیر معمول از بالاى محراب) براى او پیش آورد. در این حال او گرفتار دست پاچگى و عجله شد و هر چند داورى او عادلانه بود، اما پیش از آن‌که از طرف مقابل توضیحى بخواهد، داورى کرد.

گر چه او به زودى متوجه لغزش خود شد و پیش از گذشتن وقت جبران نمود، ولى کار او شایسته مقام والاى نبوت نبود؛ لذا از این «ترک اولی (ترک اقدام بهتر)» استغفار کرد و خداوند هم او را مشمول عفو و بخشش قرار داد.

گواه بر این تفسیر – علاوه بر آن‌چه گذشت – آیه‌اى است که بلافاصله بعد از این آیات مى آید و به داوود خطاب مى کند: «ای داوود! ما تو را جانشین خود در روى زمین قرار دادیم، پس از روى حق و عدالت در میان مردم داورى کن و از هوا و هوس پیروى منما كه تو را از راه خدا منحرف سازد…».[4]

این تعبیر نشان مى دهد که لغزش داوود (علیه السلام) در طرز قضاوت و داورى بوده است. به این ترتیب در آیات فوق چیزى که مخالف شأن و مقام این پیامبر بزرگ باشد، وجود ندارد.[5]

بررسی داستان در روایات

روایاتی از پیشوایان شیعه وجود دارد که اصل و اساس چنین داستانی را به چالش کشیده و آیات قرآنی را نیز در ارتباط با داستانی دیگر می دانند. برخی از آنها عبارتند از:

1. در محضر امام رضا (علیه السلام) داستانی به این مضمون نقل می شود:

«داوود (علیه السلام) در محرابش مشغول نماز بود که ابلیس به شکل پرنده‌اى بسیار زیبا در مقابلش ظاهر شد. داوود نماز خود را شکست و برخاست تا پرنده را بگیرد. پرنده به حیاط رفت. داوود هم به دنبالش از اطاق خارج شد. پرنده به پشت بام پرید. داوود هم در طلب پرنده به پشت بام رفت. پرنده از آن‌جا به داخل حیاط اوریا بن حنّان پرید. داوود با نگاه خود پرنده را دنبال کرد و در این حال چشمش به همسر اوریا که مشغول غسل بود، افتاد و به او علاقه مند شد. از طرفى، قبلاً اوریا را به جنگ فرستاده بود. داوود به فرمانده لشکر نامه‌اى نوشت که اوریا را جلوتر از تابوت عهد بفرست. فرمانده نیز چنین کرد. (ولی بر خلاف نقشه داوود) اوریا بر مشرکان پیروز شد و این مطلب بر داوود خیلى گران آمد؛ لذا مجدّداً نامه‌اى نوشت و دستور داد تا اوریا را جلوتر از تابوت بفرستد. فرمانده نیز این بار اوریا را جلوتر فرستاد و اوریا کشته شد و داوود با همسر او ازدواج کرد!

امام رضا (علیه السلام) بعد از شنیدن این داستان، با دست بر پیشانى خود زد و فرمود: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ! شما پیامبرى از پیامبران خدا را به سبک شمردن نماز متهم ساخته و مى گویید که او نماز را رها کرده و به دنبال پرنده‌اى رفت!؟ سپس او را متهم به رفتار جنسی غیر اخلاقی نموده و علاوه بر آن، او را مسبِّب کشته شدن فردی بی‌گناه می پندارید؟!

سپس از امام رضا (علیه السلام) پرسیدند: پس قضیّه داوود و اوریا چه بوده است (آیا آن دو با هم ازدواج نکردند)؟! آن حضرت فرمود: «در دوران حضرت داوود (علیه السلام) حکم خدا چنین بود که هرگاه زنى شوهرش مى مرد یا کشته مى‏شد، بعد از او هرگز ازدواج نمى کرد و داوود اوّلین کسى بود که خداوند برایش مباح کرد که با زنى که شوهرش کشته شده ازدواج نماید. آن حضرت هم پس از کشته‏ شدن اوریا، بدون ‌آن‌که داوود، مقصر قتل او باشد، و بعد از تمام شدن عدّه همسرش، با زن او ازدواج کرد و این همان چیزى است که در مورد اوریا بر مردم گران آمد».[6]

2. امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرماید: «هر کس را نزد من آورند که بگوید داوود با همسر اوریا (به حرام) همبستر شده، دو حد بر او جارى مى کنم؛ یک حد براى توهین به مقام نبوت و حد دىگر براى تهمت زدن ناروا به داوود».[7]
3. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «رضایت همه مردم را نمى توان به دست آورد و زبان آنها را نمى توان بست. آیا آنها این نسبت (فوق العاده زشت) را به داوود (علیه السلام) ندادند که او به دنبال پرنده اى به پشت بام قصرش رفت و چشمش به همسر اوریا افتاد و عشق او را به دل گرفت. سپس همسر او را به میدان جنگ در پیشاپیش تابوت عهد فرستاد تا کشته شد، پس با همسرش ازدواج کرد؟!».[8]

نتیجه

اولا در هیچ یک از منابع اسلامی، انجام زنای محصنه توسط داوود (علیه السلام) و توبیخ او از جانب پروردگار جهت انجام این گناه کبیره، وجود ندارد، و این مسائل کاملا با مقام عصمت انبیای الهی و از جمله حضرت داوود (علیه السلام) منافات دارد.

ثانیا حضرت داوود (علیه السلام) در کشته شدن اوریا نقشی نداشته است.

ثالثا آن حضرت به دستور الهی و برای شکستن سنت غلط عدم ازدواج با زنی که شوهرش از دار دنیا رفته، با همسر اوریا ازدواج کرده است.

بسیاری از علمای شیعه[9] و سنی[10] نیز نقل‌هایی که در کتاب مقدس بیان شده را نپذیرفته و گفتارهایی پیرامون دروغ بودن این داستان بیان داشته‌اند[11].

 [2]. ص، 21 – 25.

[3]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، سید طیب،‏ ج 2، ص 230؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 5، ص 302 .

[4]. ص، 26.

[5]. مكارم شيرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۹، ص ۲۴۹.

[6]. صدوق، عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 193 – 194.

[7]. «لا اوتى برجل یزعم داود تزوج امرأة اوریا الا جلدته حدین حدا للنبوة و حدا لما رماه به‏»؛ راوندی، قطب الدین سعید بن هبة الله، قصص الأنبیاء، محقق و مصحح: عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص 203؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 14، ص 26.

[8]. «ان رضا الناس لا یملک، و السنتهم لا تضبط، ا لم ینسبوا داود الى انه تبع الطیر حتى نظر الى امرأة اوریا فهواها، و انه قدم زوجها امام التابوت حتى قتل ثم تزوج بها»؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص 103.

[9]. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق:  قصیر عاملی، احمد، ج 8، ص 555؛ مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج 6، ص 373 ؛ کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج 8، ص 46.

[10]. ابن عربى، محمد بن عبدالله بن ابوبکر، احکام القرآن، ج 4، ص 1639؛ بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق: مرعشلی‏، محمد عبد الرحمن، ج 5، ص 27.

[11]. ر.ک: سید مرتضی علم الهدى، على بن حسین‏، تنزیه الأنبیاء‏، ص 88 – 92‏.