امام سجاد (زین العابدین) (عليه السّلام) و واقعه حرّه

بعد از واقعه کربلا در سال ۶۳ قمری، مردم مدینه علیه امویان قیام کردند. این قیام حوادثی در پی داشت و به واقعه حَرّه شهرت یافت. مردم شهر با عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه بیعت کردند و بنی امیه را که شمار آنان به ۱۰۰۰ تن می رسید، نخست در خانه مروان بن حکم به محاصره افکنده، سپس از شهر بیرون راندند. امام سجاد (علیه السلام) چون پایان کار را می‌دانست، از آغاز شورش خود را کنار کشید و با مردم همداستان نشد.[1]

اما آن حضرت با توجه به دلایلی که بیان خواهد شد، علی رغم اینکه برخی از رهبران قیام، از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) و قاریان قرآن بودند، با این قیام همراهی نکرد. در اینجا به برخی  از دلیل ها و احتمال های متعددی که موجب شد امام (علیه السلام) دراین واقعه دخالت و قیام شرکت نکنند، اشاره می شود:

1. رهبران این قیام به صورت پنهان، از زبیریان پیروی می کردند. این حرکت گرچه خالصانه بود، اما در خدمت قدرت طلبان زبیری قرار داشت. مردم مدینه، دل خوشی از امویان نداشتند و در قتل عثمان شرکت داشتند و این قیام، نوعی تقابل و رقابت زبیریان با عثمانی ها و امویان بود.
2. رهبران قیام حرّه، با امام سجاد (علیه السلام) مشورت نکردند و حتی اگر نظرخواهی و مشورت می کردند و یا حتی از امام کمک می خواستند، وضعیت اهل بیت (علیهم السلام) پس از حادثة کربلا در موقعیتی نبود که آنها بتوانند در قیام شرکت کنند.
3. مکه و مدینه حرمت دارند و امام حسین (علیه السلام) قیام خود را در بیرون از مکه و مدینه (کوفه و عراق) قرار داد، تا حرمت حرم و حریم حرم حفظ شود. اما زبیریان، مکه و مدینه را سپر قیام خود قرار داده، یزید و بنی امیه هم حرمت مکه را شکسته، آن را با منجنیق هدف قرار دادند و مدینه را نیز به خاک و خون کشیدند.
4. با توجه به حادثة کربلا امام سجاد (علیه السلام) شکست قیام حرّه را پیش بینی می کرد و می دانست که کمترین همراهی و همکاری با این قیام، بیشترین هزینه را برای شیعه دارد و خود و یارانش به شهادت می رسند و از تشیع، چیزی باقی نخواهد ماند.[2]

یکی دیگر از کارهایی که امام سجاد (علیه السلام) در روزهای پرگیرودار واقعه حرّه انجام داد، این بود: مروان (از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام)) در جریام قیام حرّه، نزد عبدالله بن عمر رفته، از او خواست تا خانواده وی را نزد خود نگاه دارد، ولی عبدالله نپذیرفت. مروان چون از حمایت او ناامید شد، به امام سجاد (علیه السلام) پناه برد. امام با بزرگواری خاص خود، خواهش او را قبول فرمود و کسان مروان را همراه با زن و فرزند خود به ینبع (چشمه ساری نزدیک مدینه از جانب راست کوه رضوی) فرستاد.[3]

امام زین العابدین (علیه السلام) در این حادثه، ۴۰۰ خانواده را در کفالت خود گرفت و تا وقتی که لشکر مسلم بن عقبه (فرمانده لشکر یزید در واقعه حرّه) در مدینه بود، هزینه آنان را می پرداخت.[4]

[1]. ابن اثير، على بن ابى الكرم، الكامل في التاريخ، ج 4، ص 111 – 114.

[2]. برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

[3]. الكامل في التاريخ، ج 4، ص 111 – 114.

[4]. اربلى، على بن عيسى‏، كشف الغمة في معرفة الأئمة، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، ج 2، ص 107.