کپی شد
کتاب آسمانی ابراهیم خلیل (علیه السلام)
یکی از مطالب قطعی در مورد انبیاء اولوالعزم، این است که همه آنها دارای کتاب آسمانی بوده اند. نام بعضی از کتب ایشان کاملا معروف و شناخته شده است؛ مانند قرآن مجید؛ آخرین کتاب آسمانی که بر پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) نازل شد. همچنین توراتِ حضرت موسی (علیه السلام) و انجیلِ حضرت عیسی (علیه السلام). اما در روايات اسلامی به نام كتاب حضرت نوح و ابراهیم (علیهما السلام) تصريح نشده است. در قرآن کریم نيز از نام كتاب این دو پيامبر عظيم الشأن سخنی به میان نيامده است.
البته درباره نام کتاب آسمانی نوح و ابراهیم (علیهما السلام) ممکن است از آیه آخر (19) سوره اعلی؛ «صحف ابراهیم و موسی» استفاده شود که نام کتاب ابراهیم (علیه السلام) «صحيفه ابراهيم» بوده، همان گونه که نام کتاب حضرت نوح (علیه السلام) را نیز «صحيفه» ذکر کرده اند.[1]
به عنوان نمونه در روایتی آمده، نام کتاب حضرت ابراهیم (علیه السلام) «صُحُف» بوده[2] که در اولین شب ماه رمضان بر او نازل شده است.[3] اگر لفظ صُحُف به صیغه جمع آمده، برای این است که یک صحیفه (کتاب کوچک، ورق کتاب، لوح) نبوده، بلکه چندین صحیفه داشته است. از برخی روایات استفاده می‌شود که دارای ده صحیفه بوده است. ابوذر غفاری می گوید: «به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) عرضه داشتم: يا رسول اللَّه انبياء چند تن بودند؟ فرمود: صد و بيست و چهار هزار تن…، عرض کردم: يا رسول اللَّه خداى تعالى چند كتاب نازل كرده؟ فرمود: صد و چهار كتاب؛ ده صحيفه از آن بر آدم، پنجاه صحيفه بر شيث، سى صحيفه بر اخنوخ؛ كه همان ادريس است و او اولين كسى است كه با قلم خط نوشت، ده صحيفه بر ابراهيم و چهار صحيفه باقى؛ تورات، انجيل، زبور و فرقان (قرآن) است.[4]
در روایت دیگری شبیه همین روایت با اندکی تفاوت آمده است: «… عرض كردم يا رسول اللَّه خداوند چند كتاب آسمانى فرو فرستاده؟ فرمود يک صد و چهار كتاب؛ پنجاه كتاب بر شيث (علیه السلام)، سى كتاب بر ادريس (علیه السلام)، بيست كتاب بر ابراهيم (علیه السلام)، تورات و انجيل و زبور و قرآن را نيز فرو فرستاد …».[5]
همچنین در روایتی که واثله بن اسقع نقل می کند، می گوید: پیامبر اكرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: صحف حضرت ابراهیم (علیه السلام) در نخستین شب ماه رمضان نازل گردید.[6]
با توجه به روایاتی که برای حضرت ابراهیم (علیه السلام) ده یا بیست کتاب ذکر کرده و اینکه نام کتاب آن حضرت صحف بوده است، می توان گفت: منظور از «صحف» که به عنوان نام کتاب حضرت ابراهیم بیان شده، مجموعه کتاب های او است و این با معنای لغوی «صحف» هم سازگاری دارد؛ چون «صحف» جمع «صحيفه»؛ به معناى لوح و يا صفحه اى است كه چيزى بر آن مى نويسند.
[1]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تحقيق: بلاغ، محمد جواد، ج 10، ص 722؛ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه: موسوى همدانى، سيد محمد باقر، ج 20، ص 453.
[2]. اعلی، ۱۹.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر و آخوندى، محمد، ج ۲، ص ۶۲9.
[4]. مجمع البيان فى تفسير القرآن، ج 10، ص 722؛ تفسير الميزان، ج 20، ص 453.
[5]. صدوق، محمد بن على، خصال، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ج 2، ص 524.
[6]. ابن كثير، اسماعيل بن عمر، البداية و النهاية، ج 3، ص 6.