تكبر در برابر سایر بندگان خدا ‏‎

‎قسم سوم از اقسام تکبر مذموم، تكبر در برابر بندگان خدا است؛ به ‌گونه‌ای كه خود را بزرگ و دیگران را كوچک و خوار و بى‌مقدار بشمارد، خود را از همه برتر ببیند و حق هیچ صاحب حقى را محترم نشمرد و دائما منتظر باشد كه دیگران ‏براى او عظمت قائل شوند. این نوع از تكبر نمونه‌هاى فراوانى دارد و گاه به حد اعلا مى‌رسد و به تكبر در برابر ‏پیامبران (علیهم السلام) و خداوند منتهى مى‌گردد. ‎بنابراین آتش كبر و غرور، نخست از تكبر در برابر بندگان خدا سر مى‌زند، سپس ‏به استكبار در برابر انبیا و رسولان پروردگار (علیهم السلام) مى‌رسد و سرانجام به تكبر در برابر ذات پاک خداوندگار مى‌انجامد‎!

‎پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «بزرگترین مراتب کبر، خوار شمردن خلق و سبک گرفتن حق ‏است. راوی می‌گوید: پرسیدم (معنای این سخن) چیست؟ فرمود: این است که شخص نسبت به حق جاهل است و بر اهل حق طعنه می‌زند، پس ‏کسی که این کار را انجام دهد، بر سر تصاحب ردای خداوند عز وجل با او نزاع کرده است».[1]

‎قرآن کریم می‌فرماید: لقمان حکیم به پسرش فرمود: «(اى پسرک من) با بى‏اعتنايى از مردم روى مگردان؛ (یعنی با تواضع با مردم با گفت‌وگو و ‏سلام، برخورد و ملاقات کن و از ایشان روی برمگردان، چنان‌که متکبران از روی تحقیر و خوار شمردن مردم، این‌گونه با آنها ‏رفتار می‌کنند) و مغرورانه بر زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبّر مغرورى را دوست ندارد».[2]

‎در روایت آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از این ‌که کسی از روی تکبر راه برود، نهی فرموده و می‌فرماید: ‏«هر کس که جامه‌ای بپوشد و درآن تکبر کند، خدا او را از پرتگاه دوزخ به آتش جهنم فرو برد، او در دوزخ هم‌نشین قارون است؛ ‎زیرا او ‏اولین انسانی است که تکبر ورزید و خدا به سبب آن، خانه‌اش را در زمین فرو برد و هر که تکبر کند، با خدا در جبروت او ‏منازعه کرده است».[3]

‎حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) در دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه که در آن کسب صفات شایسته و ‏دوری از صفات نکوهیده را از خداوند طلب می‌کند، عرضه می‌دارد: «(پروردگارا!) مرا عزیز گردان و به ‏خودبزرگ بینی دچارم مكن». همچنین عرضه می‌دارد: «بار خدایا، مرا در نظر مردم درجه‌اى بالا مبر، ‏مگر آن‌که به‌همان قدر در نفس خود، خوارم گردان و عزتى آشكار را نصیب من نکن، مگر آن‌که به همان قدر در نفس خود، ‏ذلیل گردانی»‎.[4]

‏‎طبق این دعای حضرت، بالا رفتن درجه در بین مردم و کسب عزت ظاهری اگر همراه با ذلت در نزد نفس خود نباشد، ‏بلکه موجب کبر و خودبینی شود، عدم آن بهتر از وجودش است و نیز مقام ظاهری که همراه با خودبزرگ بینی باشد‏ ،ارزشی ندارد‎.[5]

نکته آخر این‌که خودبزرگ بينى هميشه از اعتقاد به وجود يكى از صفات كمال در انسان سرچشمه مى‏گيرد و صفات كمال يا مربوط به دين هستند يا دنيا.